Bidea argitzen

ANC Kataluniako Biltzar Nazionalak atzo argitara emandako agiriak puntu interesgarriak ditu. Lehen bietan erreparatu da orduotan, baina berritasun gutxien dutenak dira: 2014an galdeketa ezinbestekoa dela, eta ANCren proposamena maiatzaren 31 baino lehen egitea dela ezaguna zen lehen ere. Europako hauteskundeen ingurumarian antolatzea mahai gainean egon izan den planteamendua da, baina baztertu ere egin da horrexegatik beragatik: nazioarteko legitimazioak berebiziko garrantzia dauka, eta beste hauteskunde batzuekin batera egiteak ez litzateke Bruselaren oso gustuko.

Hurrengo bost puntuetan dago adierazpenaren mamia: Espainiari galdeketa egiteko baimena eskatzea ez du baztertzen, baina tramite gisa ikusiz gero («ezin da aitzakia izan galdeketa atzeratzeko»). Hortxe dago gakoetako bat: Kataluniako gizarteak borondatea argi adierazi du, 2010ean Auzitegi Konstituzionalaren erabakiaren aurkako erabakiak 2012 eta 2013eko jendetzak ekarri ditu Diadan, baina jendearen erantzun hori data bat zeukan konpromisoarekin gertatu da: «mobilizatu zaitez, eta 2014an estatu independentea lortuko dugu». Datak berebiziko garrantzia dauka, mobilizaziorako bezainbat desmobilizaziorako. 37 egun falta dira 2014an sartzeko. Erreferendumaren data eta galdera izateak areago indartuko du independentismoa, aktibazioa ekarriko du muga horren hurbil ikusteak. Gizartearen polarizazioa ere bai, noski, prozesu sezesionista guztietan legez, baina asteon agerian gelditu da ERCren independentismo eta Ciutadans-en unionismo argiek erakarri dituztela herritarrak, CiUren, PSCren eta PPren kaltetan.

«Katalunia estatu independentea izatea nahi al duzu?» da ANCk proposatzen duen galdera. Beste batzuek «izan» aditzaren ordez «bihurtu» hobetsi izan dute, baina ñabardura txikiak dira. Lehen hiru hitzek dute garrantzia, galdera zehatz eta laburra izateko. Baztertu samar zeuden UDC eta PSCren sasiproposamen eta ustezko hirugarren bideak behin betiko ezabatzen ditu gainera. Funtsean, herri batek erabaki dezake bereiztea eta estatu berria sortzea bere kabuz, baina federatzea edo antzeko erabakiak hartzeko, ezinbestekoa da beste aldearen oniritzia. Dibortziorako aski da batek nahi izatea, ezkontzeko, bien borondatea behar da. Ez da hutsala, halaber, biltzarrean ziren Convergencia alderdiko ordezkariek esatea bat datozela galderarekin, eta esku artean dutenaren ildoan doala.

Izan ere, Artur Masen alderdiaren keinuak, ANCk egiten dion keinuari ere erantzuten dio. Adierazpenaren bost eta seigarren puntuek katalanak batu beharra azpimarratzen dute. Teorian denak bat datozen zerbait da, independentzia lortu duten lurralde guztietan gertatu da hori. CUPek berak esana du CiUrekin bat egingo duen une bakarra, hori bera izango dela, independentzia-aldarrikapenean denak batuta egon behar diren horretan. Baina seigarren puntuan jauzia Europako hauteskundeetara daroa ANCk. Boz horietara elkarrekin aurkeztearen alde CDC baino ez dago gaur egun, inkestek adierazten duten porrota ezkutatzeko bide gisa. Baina ERCk ere adierazi du inkesta horiek ez direla garrantzitsu, ez eta hauteskundeak irabaztea ere... eta alderdi batek, oso une berezietan baino ezin du hori esan. Gure herrian gutxi bezala, europeista konbentzitua naiz, baina hauteskunde horiek, tamalez, ondorio gutxi: Europako «gobernua» estatuena da eta Parlamentuaren rola aski txikia, eta Espainiako barruti bakarra iruzur handia da. Paradoxikoki, Katalunia Europatik kanpo geratuko litzatekeela diotenentzat, argudio polita da: zelan da posible herritarrak kanpo eta ordezkariak Parlamentuan egotea?

Hilabete falta dugu 2014rako, eta bidea argitu behar da independentzia benetako aukera izateko. Horixe egingo du Alex Salmondek etzi, Liburu Zuria aurkeztuta. Independentzia ezkertiarra izango da Eskozian edo ez da halakorik izango: independentziak Ingalaterra kontserbadoretik bereiztea esan nahi du, UKIPeko antieuroparrez libratzea, klasismoa eta neoliberalismo basatia baztertzea, eta eskubide sozialetan eta Estatuaren babesean oinarritutako herrialde berria eratzea. Eskozian ere, 2014an, herritarrak informatzeaz bat, Westminsterrek eskuinerantz jotzen jarraitzea dute itxaropen. ANCk argi esan du argi hitz egin behar dela. Eta azken puntuan ohartarazten die alderdiei: behin eta berriz herriak eskatu dizuena egin, ala herriak berriz ere kalera irten beharko du. Inoiz baino gehiago, herritarren ordua da, eta ordezkariak estu hartzekoa.

BERRIAn argitaratua

Kurdistango aste historikoa

Oso gertakari garrantzitsu bi jazo dira asteon Kurdistanen. Lehendabizikoa Sirian gertatu da: Kurdistan autonomoko trantsizio gobernuaren sorrera iragarri zuen PYD alderdiak (Batasun Demokratikoaren Alderdia). Hari lotutako YPGko indar armatu kurduek (Herriko Defentsa Unitateak, PKK-ko gerrillan ibilitako kide ugariz osatuta), Al Kaidaren inguruko taldeen eskutan ziren dozenaka herri «askatu» dituzte azken asteotan. Eta asteartean lurralde horren gaineko gobernua aldarrikatu zuten Qamishlin, eskualdeko hiri garrantzitsuenean. Hala, Rojavan (mendebaldea kurdueraz, Siriako Kurdistan aipatzeko) biltzar bana izango duten hiru kantoi iragarri dituzte. Kurduez gain, arabiar, kristau eta txetxeniar komunitateetako ordezkariak ere izan ziren (txetxeniarrak XIX. mendean Errusiako inperioak kanporatutakoen ondorengoak dira). Izan ere, kurdu ez diren askok ere indar askatzaile gisa ikusi dituzte YPG taldeak jihadisten aurrean: besteak beste, armeniar zein asiriar jatorriko kristauek, eta arabiar askok.

Erreakzioak berehala iritsi ziren: Turkia haserre bizian, baita hark aterpetzen duen Siriako oposizioa ere. Kurduak pozarren irudikatuko dituzue. Ospakizunak izan dira, eta egunotan herri gehiago hartu dituzte kontrolpean. Baina kritika gogorrena kurdu batek egin die; ez edozeinek gainera: Masud Barzani Hego Kurdistango (Irakeko zatia) lehendakariak Turkiarekin bat egin eta autonomia gutxietsi zuen. Berdin egin dute PKKren ideologiatik urrunago dauden Siriako alderdi kurduek, Barzanirekin eta Siriako oposizioarekin bat datozenek eskuarki. Al Assadekin batzea leporatu diote PYDri, horren arabera, presidenteak lurraldea «opari» eman, oposizioa eta Turkia ahultzeko asmoz. Egia da PYD ez dela Siriako kurduen alderdi bakarra, eta baduela kritikarik, hasierako hilabeteetan erabilitako autoritarismo eta indarkeriagatik. Baina aurkariek ere aitortzen diote egindako lana, herriak askatzen, eskolak irekitzen edo emakumea iraultzaren erdigunean jarrita.

Sakoneko arazoa kurduen baitako zatiketa eta Ekialde Hurbileko egoera dira. Batak besteari eragiten dio. Masud Barzani kurduen nazionalismo tradizionalaren ordezkari da, eta PKK eta haren inguruko taldeak Abdullah Ocalanen ideologia iraultzaileak gidatzen ditu. Lehenak asmatu du historian zehar irauten eta berrasmatzen, Ekialde Hurbileko aliantza bereziak egiten, gaur honekin eta bihar harekin, Sobietar Batasunarekin hasi eta Estatu Batuetara segitu. Irakeko Kurdistan autonomoa aberats egin dute barzanitarrek, herritar asko genozidioa sufritzetik segurtasunera igaro dira, oparotasunera, eta —Ekialde Hurbileko testuinguruan— mendebaldearen antzekoa izan litekeen demokrazia batean bizi dira. Hala ere, ustelkeria salaketak asko dira Hego Kurdistanen.

Ipar Kurdistan modernoagoa eta mendebaldarragoa da. Turkiako zapalkuntzak paradoxikoki errepublika laikoaren eragina ere ekarri du. Eta 70eko hamarkadako mugimendu iraultzaileekin bat egitean PKK-k, ez zuen Turkiako zapalkuntza soilik salatu, baita nazionalismo tradizionala ere, feudalismoaren garrantzia esaterako. Abdullah Ocalanek etengabe azpimarratu du ez dagoela Kurdistan askatzerik emakumeak eskubide guztiak bereganatu eta kurduen feudalismoa gainditu ezean.

Turkiak Siriako oposizio sunita hauspotu zuen hasieran, baita gerora Al Kaidari lotutako matxinoak ere. Gero Al Assadek, armada Alepon eta Damaskon kontzentratuta, PKKri lotutako kurduek Siria-Turkiako mugaldea eskuratzea ahalbidetu du. Barzani kurdu guztien batasuna lortzen saiatu da, Siriako Kurdistanen daukan eragina ez dadin PYDren eskuetan gal. Baina asteongo adierazpenek argi utzi dute kale egin duela. Eta atzo lehen aldiz Diyarbakirrera joan zen, Ipar Kurdistango hiriburu ez-ofizialera, Recep Tayyip Erdogan Turkiako lehen ministroaren eta haren AKP alderdiaren eskutik. Milaka lagunek egin zioten ongietorri. Kurdistango bandera debekatua lasai ibili zen atzo Diyarbakirren, eta kurduerazko afixak jarri zituen Erdoganek Barzaniri ongietorri egiten.

Aste gogoangarria izan da Kurdistanen, egunik egun idazten ari diren aro historiko honetan.

Donostiako Bake Konferentzian egon zen Osman Baydemir alkateak ere harrera egin zien, baina haren alderdiak, Bakearen eta Demokraziaren Alderdiak (BDP), gogor kritikatu du Barzani: AKPk datozen martxoko udal hauteskundeetan kurduei keinua egin nahi diela diote, eta Barzani erabili dutela horretarako. Ez hori bakarrik: 80ko hamarkadatik erbestean zen Siwan Perwer ere aritu zen atzo kantuan. Oso mingarria zaie askori gerrillariek hainbatetan entzun duten kantaria Erdoganen ondoan entzutea. Baina inkestetan, BDP jaun eta jabe da Kurdistango hiri eta herrietan oraindik.

BERRIAn argitaratua

Idazle Espetxeratuaren Egunean

PEN Internationalek 32. aldiz antolatu du gaurko egunez Idazle Espetxeratuaren Nazioarteko Eguna. Salaketarekin batera, adierazpen askatasunaren alde borrokan ari diren lagun guztien ausardia ospatu gura dugun data azaroaren 15a. Tamalez, Euskal Herrian berriz ere eraso berri batekin datorkigu data. Auzitegi Nazionalak Ateak Ireki webgunearen itxiera agintzea onartezina den neurria da Estatu demokratiko batean. Ahots garrantzitsu bat isilarazi nahi dute. Askorentzat oso deserosoa den ahotsa, bai; horrexek berak ematen dio balioa bere lanari. Erakundeen aldeko gehiegikeria batean baino gehiagotan, Ateak Ireki izan da haren berri eman duen lehena. Gaur herritarrak babesgabeago gaude.

Nazioartera etorrita, bost kasutan jarri du arreta PEN Internationalek, urte osoan zehar gertatu diren urraketa guztien adierazle, eta gainontzeko idazle zein kazetari guztiak gogoan. 2013 urte berezia izan da, adierazpen askatasunaren aurkako errepresioak bide berria aurkitu baitu. Nolabait kontrol digital masiboen berri azaleratu den urtea izan da. Gure komunikazioak zelatatzea aspaldi susmatu eta bizi arren (Euskal Herrian bereziki), kontrol horren neurriaren berri ari gara izaten hilotan. PEN Internationalek Askatasun Digitalaren Kanpaina abiarazi du aurten. Gura duenak, bai PEN Internationalen orrialdean bai Euskal PENenean, irakurgai du Askatasun Digitalari buruzko manifestua. Honakoak dira aurten nabarmendutako lagunak:

1.- Liberiako Rodney Sieh FrontPage Africa Interneteko egunkariko zuzendaria da. Ministro bati buruzko erreportaje batengatik egon da preso. Osasunez gaixo, 30 egunez etxeratzeko aukera eman diote, baina baliteke berriz ere espetxeratzea.

2.- Tibeteko Kuchok Tsephel Gopey Tsang. Tibeterazko kultura eta literatura sustatzen dituen Chomei webguneko editorea da. 2009ko otsailetik preso, hamabost urteko espetxe zigorra dauka «estatuko sekretuak argitara emateagatik».

3.- Hondurasko Dina Meza. COFADEHn (Hondurasko atxilotu eta desagertuen senideen batzordea) egiten duen lanagatik, hainbat mehatxu jaso ditu telefonotik, bai ahotsez bai sms bidez.

4.- Turkiako Fazil Say. Idazle eta musikaria, 2013ko irailean hamar hileko espetxe zigorra hartu zuen «biztanleriaren zati baten balio erlijiosoei publikoki irain egiteagatik», Twitterreko txio eta bertxioengatik.

5.- Irango Zahra Rahnavard. Akademiko eta idazlea. 2011ko otsailetik senarrarekin batera (Mir Hossein Mousavi, 2009ko presidentetzarako hautagaia) dago etxeko espetxeratze ez-ofizialean, Egipto eta Tunisiako herritarren aldeko protestetara dei egin zuelako sare sozialetan.

Ezin ahaztu Euskal PENeko Ohorezko kide diren Adnan Hassanpur eta Hiwa Butimar Irango kazetari kurduak heriotzaren korridorean egon zirela luzaroan. Butimar libre gelditu da aurten, baina oraindik ere arriskuan dela jakinarazi digu. Nazioartean egin genuen kanpainak lortu zuen Hassanpurri ere heriotza-zigorra kentzea, baina preso dago oraindik.

Euskal kazetariak ere beste PEN zentro batzuen ohorezko kide izan dira, Euskaldunon Egunkaria-ren itxieran esaterako. Tamalez, beti ez dugu oihartzun bera lortu. Aurten Egin egunkariko kazetari eta langileen aurkako errepresioa salatu du berriz ere Islandian egindako kongresuan. Ebazpena ere onartu dugu aho batez. Baina sei urte betetzear dira espetxean Egin-eko lagunak. Badaukagu poza, Teresa Toda Egin-eko zuzendari ohia datozen egunetan libre geratuko da eta. Baina egoera guztiz bidegabe batean sei urtez preso egon ondoren, zer eta, kazetaritza egiteagatik. Eta are okerrago, Jabier Salutregi eta beste langileak giltzapean geldituko dira.

Euskal gatazkak adierazpen askatasunaren aurkako eraso larriak izan ditu hainbat hamarkadatan. Hildako kazetariak, atentatuak, hedabideen itxierak, boikotak, kazetarien aurkako jazarpenak... atzean utzi dugun orri beltza izatea nahiko genuke, adierazpen librea gailenduko den sasoi berri baten abiapuntu. Badakigu horretarako gizarte kritiko eta jantzia daukagula, hedabide independenteak bultzatzen dituena. Hitza askatasunez hartuko duena, esatekoa gustuko dugunean eta, batez ere, gustuko ez ditugunak ere entzuteko.

Idazle Espetxeratuaren Egunean nabarmentzen diren ia kasu guztiak Europaz kanpokoak dira. Horregatik, aski zaila izan ohi da Euskal PENen jarrera. Nahiko genuke elkartasuna ematen duen europar elkarte arrunta izan, etxeko kasuak fiskalizatzen baina adierazpen askatasuna bermatuta dagoen herrialde batean bizita. Urrian Londresen bildu ginen PEN Internationaleko arduradunekin gure lanaren berri emateko. Orain, tamalez, Euskal Herriak arreta behar du berriz ere, adierazpen askatasuna urratzeagatik.

Amaitzeko, agur berezia mundu osoan preso edo jazarriak diren idazle eta kazetariei, hitza erabiltzeagatik errepresioa jasaten duen orori. Beste horrenbeste, gure herrian alde bateko edo besteko jazarpena jasan dutenei, eta animoa, hitza ausart balia dezaten, deserosoa izanda ere. Azkenik, Egin-eko espetxeratuei gure agurra, eta berehala askatzeko galde irmoa.

2013ko Idazle Espetxeratuaren Egunerako idatzitako artikulua
 

Hizkuntzaren morrontzak, adibide beltz batekin

Hamarkadatako gatazkak higadura nabarmena izan du hizkuntzan. Eta badira absurdurainoko egoerak. Tamalez, egiten denaren erreferentzia, ia beti, gaztelania da. Espainolen hizkuntzak ezartzen du neurria.

Ezker abertzalearen inguruko prentsak "asesinato" hitza ahal bezala saihestu du hamarkada hauetan. Neuk ere gutxi erabiltzen dut, eta egin dudanetan, urruneko errealitateen berri emateko. Batetik, hitzak ageriko karga negatiboa daukalako, eta kazetarion lana, errealitatea ahalik neutroen erakustea da. Baina bigarren motibo bat ere badago: adierazpen askatasunaren neurri murriztaileek, ia derrigortu egin dute Espainian hitz batzuk erabiltzera, eta beste batzuk debekatzera. Eta zenbait hilketari "asesinato" deituz gero, arazo larria izan lezake kazetariak. Poliziak norbait hiltzen badu, esate baterako. Jurista izan barik ere, erraz argudiatuko lukete: "asesinato" berariaz egindako hilketa litzateke, eta Poliziak beti "halabeharrez" egingo luke tiro, edo istripuz, beraz ez da zilegi "asesinato" erabiltzea. Edo agian kazetariok autozentsura lar egin dugu. Baina inork ez du "asesinar" aditzik erabili horrelako kasuetan. Besteetan, beti izan dira "asesinato"ak, "asesino"ak baitziren.

Arazoa da, gaztelaniak heriotzarako dauzkan formek (morir/matar), pixka bat zaildu egiten dutela erabilera ("fue matado" ez da erabiltzen, eta "fue muerto" ere gutxi). Eta "morir"-ek "muerte" sustantiboa badu ere, "matar"ek ez dauka parekorik... edo bai, "muerte" da "matar" sustantiboa ere. Horri, hizkuntza gatazkaren alde batekin lerratzea gehituta, "asesinar" aditza erabat orokortzea ekarri duela. Hau da, ETAk hildakoak "asesinato" izan behar dira ia ezinbestean (GALenak ere bai), kazetariok ere nabari dugun presioaren ondorioz, baina polizien hilketak "muerte" dira. Iritzi sailerako behar lukeen aditza ("asesinar") albisteetan orokortu da.

Ingelesez banaketa agerikoagoa da: "to die" (norbera hiltzea), "to kill" (norbaitek hiltzea, baita norbera hiltzea ere, istripuz, itota edo autoan esaterako. Adiera neutroa, edozelan ere), eta "to murder" (gaztelerazko "asesinar"-en pareko edo gogorrago, hitzari karga emateko). Ohi bezala, ez da banaketa zehatza... hizkuntzen arteko zubiak ez direlako inoiz kalko. Baina desberdintasuna agerikoa da.

Euskarak, paradoxikoki, ez du bereizten aditzean ("hil"), hura jokatzen baizik, NOR forman edo NOR-NORK egin (transitiboan). Baina aditza sustantibatzerakoan, bereizi egiten dira: heriotza edo hilketa. Biak dira hitz neutroak. Bistan da, hilketa batek heriotza dakar.

Zenbat aldiz irakurri dugun "heriotza", "hilketa" behar lukeen lekuan, prentsa abertzalean. Azaldu beharko da, agian: "hilketa" ez da "asesinato". Arazoa gaztelerak dauka, hiltzearen ekintza aktibo eta pasiboa ez dituelako bereizten. Baina euskaraz ez litzateke morrontza hori izan behar.

Euskal gatazkak hizkuntza atrofiatu digu neurri batean. Hitz bat edo beste erabiltzeak, kazetari batzuei, auzitegietara deitzea ekar ziezaiekeen, eta kontuz hautatu behar ziren hitzak, batez ere norbere koherentziari eutsi gura bazitzaion Espainiako legedia ezin zurrunagoa hautsi gabe. Baina horrek euskaran ere ekarri du higadura. Eta badugu hizkuntza askatzen hasteko tenorea, gure territorio librean batez ere.

Bahrain

Astelehenean, John Kerry Saudi Arabian zela (inperioa gutxitan egon ohi den bezain umil, are umiliatuta), neu ere Arabian nenbilen. Riadetik laurehun kilometro ekialdera Pertsiako Golkoan, Saudi Arabiatik ordu erdira autoz, Bahrain uhartea dago. Zuberoa baino txikixeagoa da, eta Bizkaiak baino biztanle gehiago ditu. Xiiten doluaren muharram hilaren lehenean sartu nintzen arabiar udaberriko lekurik ezezagunenetako eta aldi berean esanguratsuenetakora.

Aldameneko Qatarretik iritsitakoan lehen berezitasuna: Bahrain askoz berdeagoa da. «Lurpeko ur gozo asko daukan uhartea da», esan dit Ahmed lagun poetak. «Horregatik hemen ez da beduinorik izan, ez gara egundo nomada izan; nekazari edo arrantzale baizik, inorekin gerratan ibiltzeko beharrik gabe. Baina orain lantzeko lurrik ere ia ez dugu, dena dauka Al Khalifa familiak». Duela bi mende egungo Saudi Arabiatik iritsitako tribu sunitarena da estatua, praktikan: erregea da estatuburua, eta haren osaba lehen ministroa. Parlamentuaren erdia monarkak izendatzen du; gainontzekoetan ere, herritarren ehuneko hogei diren sunitek parlamentari gehiago dituzte ehuneko hirurogeita hamar diren xiitek baino.

Hala lehertu zen, Dubai edo Dohako etxeorratzen antzeko arabiar ikuspegi futuristan, 2011n iraultza, Tunisian, Libian, Egipton edo Sirian legez. Baina diktadorea laguna genuen, sunita, 1 Formulako karreren antolatzailea, petrolio-hornitzaile, eta Estatu Batuetako flotak basea dauka uhartean. «Oso desberdina da Bahrain Golkoko beste herrialdeetatik. Ekialde Hurbileko mikrokosmos txiki honetan eskualde osoa dago jokoan». Manama hiriburuko mutur batean amaitu gabeko etxeorratz bat adierazi dit. «Eraikuntza-lanak baina geldirik daude lanak azken urte biotan». Detaile txikiek markatzen dute Bahraingo tentsioa. Errepide bazterretan, kilometrotan zehar, hesi zuri bat, ez oso lodia, ia ikusezina iritsi berriarentzat, baina aski nabarmena biztanle gehienentzat: «Erregearen eremuak ia uharte osoa mugatzen du, eta xiiten lurrak hesitu. Kartzela erraldoi batean bizi gara». Herri xiita batera sartu gara, hesiak kale bakarra utzi dio libre. Beste aldean, lur sail berde-berdeak, Golkoan beste inon ikusi ez ditudanak bezalakoak. Eskuraezin herritar gehienentzat. Herrian, bandera beltzak, xiitek muharram-ean negar egiten dioten Hussein bin Ali-ren —Mahomaren bilobaren— martirioa gogoan. Islamean egon zen lehen zisma izan zen, gaur egunera arteko zatiketa nagusia. Datorren asteko axura arte, goibel egoteko egunak dituzte
milioika musulman xiitek. Errepidearen erdian itsulapikoa dago, goizero eta gauerako prestatzen diren doako gosari eta afariak prestatzeko. Bidean, barrikaden arrastoak,
muharram-erako erretiratutako harriak, polizia agertuz gero berehala herriko sarrera blokeatzeko prest.


Bi urte eta erdi baino gehiago daramate Bahrainen erresistentzia horrekin. Gogor zapalduta ere, sinetsita daude tiranoa kanporatu eta Estatu demokratikoa eratuko dutela. Horrek eskualde osoa eraldatuko luke. «Eraldatzen ari da honezkero. Siriari ez erasotzea eta negoziazioa hobestea sekulako kolpea izan da Saudi Arabiarentzat. Israelek legez, beharrekotzat zuen Siriari jotzea eta Iranerako prestatzea». Bahraindar xiita gehiengoari Iranen aliatu izatea leporatu diote, baina are konplexuagoa da gakoa: xiitak bai, baina arabiarrak dira bahraindarrak, ez pertsiarrak. Arabiar xiitak, Iraken legez, Kuwaiteko ehuneko berrogei legez, eta nazioartean ia oihartzunik gabe mobilizatzen hasi diren Saudi Arabiako xiiten legez. Bahraindik Kuwaitera doan kostalde luzean, Qatifen eta Ekialdeko probintzian gehiengoa dira. Riadek petrolio gehien ateratzen duen eskualdea da.

Egiptotik igaro eta Mohamed Mursi epaitu behar zuten egunean bertan kolpistak bedeinkatuta, otzan-otzan iritsi zen John Kerry Riadera. Saud familia baretu beharra zeukan, Iranekin sinatzear zegoen akordio historikoaren atarian. Al Kaida elikatu duen islam wahabitaren erresumatik Israeleraino egin zuen bira Estatu idazkariak, eta Magrebera orduko Genevako bidea hartu ostiralean. Benjamin Netanyahuk ez du haserrea ezkutatu, programa nuklearraz akordioa hurbil ikusita. Estimatu behar zaio Bibi-ri ahoan bizarrik ez izatea: «Irandarrak pozarren dabiltza Genevan, nahi zuten guztia lortu dutelako, musu-truk [...] Oso akordio txarra da, eta Israelek erabat baztertzen du. Eta nik diodan honekin asko datoz bat gure eskualdean, publikoki adierazi zein ez».

Hasierako purrustadak ez du azalpen handirik behar, baina azkenak Ekialde Hurbileko Iranen beste etsaiak dakartza gogora. Erregimen sunitak, alegia, Saudi Arabia buru eta Golkoko beste monarkiak atzetik. Eskualdean bakea eta justizia egoteko, horiek dira zinez demokrazia behar duten herrialdeak.

BERRIAn argitaratua

Kosovo berriz ere

Udal hauteskundeak dituzte gaur Kosovon, eta berebiziko garrantzia daukate estatu berria egonkortzerakoan. Ban Ki-moonen hamabosteroko txostenak dioenez, Kosovo hauteskundeak ondo irteteak, herrialdearen iparraldean bereziki, berebiziko garrantzia izango du bakerako eta egonkortasunerako. Nazio Batuen ardura hori bada, pentsa Europako Batasuneko agintarien kezka. Funtsean, Bruselak behartuta apirilean Belgradek eta Pristinak, lortu zuten akordioa dago jokoan. Serbiaren EBrako sarrera negoziatzeko baldintza izan zen. Baina sarritan gertatzen den legez, gobernuak hartu zituzten aintzat, eta herritarrak ahaztu. Kosovo iparraldeko serbiarrak, batez ere. Eta horrela heldu gara gaurko egunera.

Hauteskundeak, egiaz, garrantzitsuegiak izan litezke udal boz soilak izateko. Denentzat aukera bat dakarte eta, baina ez denentzat aukera bera. Azal dezagun. Kosovo estatuko agintarientzat —albaniarrentzat— eta horren babesleentzat —EB eskuarki— ezinbestekoa da hauteskundeetan parte hartze handia egotea, eta serbiar udalerrietan ere normaltasuna egotea. Tira, normaltasun itxurarekin konformatuko lirateke, eta iparraldean ehuneko 30eko parte hartzea garaipen itzela litzateke. Atera kontuak, noraino jaits daitekeen legitimazio demokratikoa. Litekeena baita serbiarren parte hartzea are txikiagoa izatea, ia hutsala. Estatu horri berari uko egiten dioten serbiarrentzat ere karta garrantzitsua baitira hauteskundeok: horietan parte hartze txikiak Estatuaren legitimazio falta nabarmenduko luke. Eta alde biek ondo dakite legitimazio horren ispilu izango direla gaurko bozak; herritarrak bozkatzera joan ala ez joan, horra gakoa, zer bozkatzen duten baino gehiago.

Pristina eta Belgraden artean tarteka pizten den tentsioetan azkenetakoa, apirilean Bruselan izenpetutako akordioaren interpretaziotik etorri da. Gatazka konpontzeko mugarria behar zuen hitzarmenak, eta hauteskundeotan berretsi beharko litzateke. Belgradek sarritan esan du itunak ez dakarrela Kosovoren aitorpenik, baina Serbiako estatuak Kosovon zeukan presentzia ia hutsean utzi zuen; ordura arte Kosovo iparrean zeuden serbiarrak, bidenabar, Belgraden babesik gabe geratu ziren, eta trukean guztiz definitu gabeko autonomia bat agindu zien Pristinak. Teorian, beraz, burujabetzaren auzia utzi eta serbiarrek Kosovon izan beharreko estatusa eztabaidatu behar da. Baina serbiar horiekin kontsultatu barik hartutako erabakia izan zen, neurri handi batean.

Belgradek egin du, inork egitekotan, apirilean izenpetutakoa betearazteko ahaleginik. Kosovo iparraldeko serbiarrek behin eta berriz utzi dute argi ez dutela Pristinako administrazioa onartzen. Eta Pristinak ere, hitzarmenean gustuko zuena hartu du, Serbiaren onarpen ez-ofiziala, alegia, baina ez haren betebeharrak, hau da, serbiar udalen artean autonomia moduko bat sortzea. Albaniar askorentzat, traizioa izan zen hori, Bosnian bezala Srpska errepublika baten sorrera irudikatu zuten. Baliteke horrelakoren bat izatea ondorioa. Baina aldea ere handia da: Bosnian garbiketa etnikoaren ondorio da serbiar eremua, eta beraz errepublika horren konpromisoa da estatu bakarrean egotea; Srpska errepublika bereizteak garbiketa etnikoaren zilegitasuna lekarke, azken batean. Aldiz, Kosovon, albaniarren garbiketa etniko berbera egiten saiatu baziren ere, emaitza erabat desberdina izan da. Serbiarrez hustu da Kosovo, ia erabat. Lurraldetasunean tematzeak Europari eta nazioarteari on egin diezaioke, antzeko errealitateek erabakitzeko eskubidea kopiatu ez dezaten. Baina serbiarren eta albaniarren kalterako da, konponbiderik gabeko gurpil-zoroan betikotzea baitakar.

Pristinak, giroa baretzen lagundu beharrean, tentsioa ekarri du, serbiarrak haserrarazteko neurri sinpleekin: Serbiako politikariek kanpainan Kosovoko iparraldeko udaletan parte hartzea eragotzi nahi izan du hasieran. Gero, serbiarrek onartzen ez dituzten erakundeetako sinboloekin hornitu dituzte boto-paperak, hala nola Kosovoko banderarekin.

Batzuek esango dute marra etnikoen arabera banatzea lurraldeak porrot handia litzatekeela Kosovon. Urrundik erraz esaten direnak dira. Baina Europako agintarientzat porrota litzatekeen hori, Kosovo eta Balkanetako biztanleei behingoz jaramon egin eta bakean bizitzeko bidea ere izan liteke.

BERRIAn argitaratua