Nazioa garela eta independentzia behar dugula aldarrikatzera deitu dituzte independentistak. Batzuek agertu dute atxikimendua, besteek kritikatu egin dute beren alderdia aintzat hartu ez dutelako, eta EAJk abertzale mozorroa jantzi, eta ohiko ekitaldi folklorikoa egingo du, Bilbon.
Ezkerreko edozein mugimendutan ezinbestekoa dira eztabaida eta kritika. Beti dago arriskua lelo eta ideia handien atzean uniformizazioa eta inposaketa nagusitzeko, baina denerako behar da astia: eztabaidarako eta ekintzarako. Eta historian badira uneak, txikikerietan galdu barik, bat eginda jotzea ezinbesteko direnak, ñabardurak aitzakia direnak. Aberri Egunak oraindik ere kristau berpizkundearen erritoarekin lotzea jarriko nuke nik zalantzan, beste hainbat konturen artean, baina horren gainetik egoteko unea delakoan nago.
Aralarrek eta Abertzaleen Batasunak Urruñan deitu dute ekitaldia Aberri Egunaren bezperan, ezin jakin biharamunekoa ez oztopatzeko, edo susmoa baino gehiago dutelako abertzale gehienak, euren alderdikideak barne, Irun-Hendaiara joango direla. Zail baita ulertzen alderdi abertzale batek Aberri Egunerako ezer ez prestatzea. Zein dei egiten diete alderdi horiek beren militanteei? Urruña, bai, baina bezperan da hori. Aberri Egunean etxean geratzera deitzen diete?
Kritikak kritika, Abertzaleen Batasunak Irun-Hendaiara ordezkaritza bidaliko ei du, eta Aralarrek ez ei du jarrera argitu. Biek dakite nora joango diren euren militante eta jarraitzaileak. Sinetsi nahi dut, nahi duten kritika guztiekin, buruzagiak ere han egongo direla. Batzuk oso urduri daude egoera berri honetan, eta egia da egon litekeela errebantxa gogoa ere beste alderen baten. Txikikeria horien gainetik Euskal Herriaren alde bat egiteko ez bagara gai, ez dugu independentziarik merezi.
2010-03-28
2010-03-21
Ongi etorri
Udaberriagaz batera etorri zara, Añes. Kurduek Newroz besta dute gaur; suaren gainean jauzika ospatzen dute urte berria eta herriaren askapena. Maiek piramideko eskaileretan gora ikusten dute sugea, eta txetxeniarrak elaiak noiz itzuliko zain daude. Gurean ere ezin sinetsita gaude neguaren amaierak amestutako udaberria dakarrela. Baina gurera etorri zara, Añes, eta zoriona ekarri duzu. Zure etorrera hutsak ekarri digun poz bera bizi osoan izan dezazun gura genuke, beti erraza izango ez dela jakinda ere.
Zorioneko zara, gurasoen maitasunaz gain jatekorik eta sendagilerik faltako ez zaizun herrian munduratuta. Zorioneko, irakurtzen eta idazten ikasiko duzulako, eta are zorionekoago, zure hizkuntzan egingo duzulako, Añes. Ezin antzekorik esan goizero «zorioneko bere buruari turkiar deritzona» kantatu behar duten milioika haur kurduk, ezin horrelakorik irudikatu elaiak itzuli ez diren txetxeniarren etxeetan, ezin zure logela xumea amestu artoaren alaba izateak gizarteko azken katebegian jarritako neskatoek. Zuk euskaraz ikasiko duzu etxean, Añes, eta euskaraz izango ikasketak. Eta nahi eta nahi ez espainola ere ikasiko duzu, ikastolan bertan. Ikusiko duzu mundua eta etxea ez daudela gura bezain ondo, Arabako Añes herritik Eskiularaino amestu genuen euskal herri librea ez dela ez euskaldun ez eta libre. Hau ez da Txetxenia, ez Kurdistan, ez dugu gerrarik, baina gerra ez da bukatu eta bakea ere ezin iritsi.
Ez zatoz, ez, amestutako mundura, amestutako Euskal Herrira. Baina sinetsita gaude, euskaraz biziko zarela, espainola mundua aberasteko erdara bat gehiago izango zaizula, eta hazitakoan historiako amesgaizto izango direla erbesteak, espetxeak eta urteotako sufrimenduak oro. Gero ere ez da beti erraza izango euskaldun izatea, baina munduko txokorik onenetakoan jaio zara, Añes. Suaren gainean dantzan ospatuko dugu udaberria ekarri duzula eta atzetik datozkizula etxera bakea dakarten elaiak.
Zorioneko zara, gurasoen maitasunaz gain jatekorik eta sendagilerik faltako ez zaizun herrian munduratuta. Zorioneko, irakurtzen eta idazten ikasiko duzulako, eta are zorionekoago, zure hizkuntzan egingo duzulako, Añes. Ezin antzekorik esan goizero «zorioneko bere buruari turkiar deritzona» kantatu behar duten milioika haur kurduk, ezin horrelakorik irudikatu elaiak itzuli ez diren txetxeniarren etxeetan, ezin zure logela xumea amestu artoaren alaba izateak gizarteko azken katebegian jarritako neskatoek. Zuk euskaraz ikasiko duzu etxean, Añes, eta euskaraz izango ikasketak. Eta nahi eta nahi ez espainola ere ikasiko duzu, ikastolan bertan. Ikusiko duzu mundua eta etxea ez daudela gura bezain ondo, Arabako Añes herritik Eskiularaino amestu genuen euskal herri librea ez dela ez euskaldun ez eta libre. Hau ez da Txetxenia, ez Kurdistan, ez dugu gerrarik, baina gerra ez da bukatu eta bakea ere ezin iritsi.
Ez zatoz, ez, amestutako mundura, amestutako Euskal Herrira. Baina sinetsita gaude, euskaraz biziko zarela, espainola mundua aberasteko erdara bat gehiago izango zaizula, eta hazitakoan historiako amesgaizto izango direla erbesteak, espetxeak eta urteotako sufrimenduak oro. Gero ere ez da beti erraza izango euskaldun izatea, baina munduko txokorik onenetakoan jaio zara, Añes. Suaren gainean dantzan ospatuko dugu udaberria ekarri duzula eta atzetik datozkizula etxera bakea dakarten elaiak.
2010-03-14
Hamaika aurrekari
Latinoamerikako gaztelaniaz zirrara sortu izan didan aditz bat dago: desagertu, desaparecer. Euskaraz legez, aditz iragangaitz edo intransitiboa da, baina Mexikotik Argentinara era transitiboan ere jokatzen da sarritan. Le han desaparecido gramatikaz oker egonda ere, desagerrarazi dute esateko erarik indartsuena da espainolez.
Ez duela ulertzen dio Baionako fiskalak. Erraza du, doala Euskal Herriko edozein bazterretara, eta berehala jakingo du zer ulertu duen Barne ministroa propagandaren eta gezurraren bozeramaile ikusten duen herriak. Badakigu tiroak airera eta gomazko pilotak gerritik behera tiratzen dituztela, baina zer diren gauzak, euskaldun hegalariak batzuk, euskaldun txikiegiak besteak. Eta heriotza naturala argudiatzeko bihotza geratu dela esan behar. Bihotza geratzeak heriotza baitakar, eta heriotzak bihotza geratzea.
Hamaika eguneko hutsunea. Hamaika egun, eta buruan Espainiaren tortura berdea. Hamaika irudi lazgarri. Ez susmo hutsez. Gure tragediaren esperientzia traumatikoa da, Joxe Arregi, Joxean Lasa, Joxi Zabala, Mikel Zabaltza, Xabier Kalparsoro, Gurutze Iantzi, Josu Zabala, Jose Luis Geresta. Eta azken urteotako bahiketak eta basorako bisitak. Gaur Espainiari sinesten dionak sinetsi nahi diolako da.
Egia, justizia eta erreparazioa ere ez dira posible gurean. Badakigu alferrik dela ezer eskatzea Espainiari. Inoiz ezer eman ez duenarengandik ezin ezer espero. Edo bai, gerra estrategia dauka eta ez dauka ezkutatzeko lotsarik. Antzarak ferratzera bidali ditu NBEren torturari buruzko gomendioak, lotsarik gabe. Galdetu Anjel Berruetaren senideei. Heroiak ez dituzte zigortzen, eta egitekotan laster dute saria. Bada, gorde ditzatela beraien heroiak, Espainiako historia loratzen duten beste hiltzaile guztiekin batera. Guk egia eta independentzia behar ditugu, eta Espainiak ez ditu inoiz eman ez bata ez bestea. Beti kendu behar izan dizkiote, Flandestik Kubara.
Ez duela ulertzen dio Baionako fiskalak. Erraza du, doala Euskal Herriko edozein bazterretara, eta berehala jakingo du zer ulertu duen Barne ministroa propagandaren eta gezurraren bozeramaile ikusten duen herriak. Badakigu tiroak airera eta gomazko pilotak gerritik behera tiratzen dituztela, baina zer diren gauzak, euskaldun hegalariak batzuk, euskaldun txikiegiak besteak. Eta heriotza naturala argudiatzeko bihotza geratu dela esan behar. Bihotza geratzeak heriotza baitakar, eta heriotzak bihotza geratzea.
Hamaika eguneko hutsunea. Hamaika egun, eta buruan Espainiaren tortura berdea. Hamaika irudi lazgarri. Ez susmo hutsez. Gure tragediaren esperientzia traumatikoa da, Joxe Arregi, Joxean Lasa, Joxi Zabala, Mikel Zabaltza, Xabier Kalparsoro, Gurutze Iantzi, Josu Zabala, Jose Luis Geresta. Eta azken urteotako bahiketak eta basorako bisitak. Gaur Espainiari sinesten dionak sinetsi nahi diolako da.
Egia, justizia eta erreparazioa ere ez dira posible gurean. Badakigu alferrik dela ezer eskatzea Espainiari. Inoiz ezer eman ez duenarengandik ezin ezer espero. Edo bai, gerra estrategia dauka eta ez dauka ezkutatzeko lotsarik. Antzarak ferratzera bidali ditu NBEren torturari buruzko gomendioak, lotsarik gabe. Galdetu Anjel Berruetaren senideei. Heroiak ez dituzte zigortzen, eta egitekotan laster dute saria. Bada, gorde ditzatela beraien heroiak, Espainiako historia loratzen duten beste hiltzaile guztiekin batera. Guk egia eta independentzia behar ditugu, eta Espainiak ez ditu inoiz eman ez bata ez bestea. Beti kendu behar izan dizkiote, Flandestik Kubara.
2010-03-07
Hitzaren mugak
Lagun batek baino gehiagok proposatu dit Facebook-eko «Frankismoaren apologia delitu izan dadila» taldearekin bat egitea. Ez dut egin. Baina mugagabea behar ote du adierazpen askatasunak? galdetzen didate. Teorian, bai, nire ustez. Ñabardurak gero egin litezke, baina, kontuan izan, askatasunari mugak jartzen hasita, denek izango dutela tentazioa «bere» muga handitzeko. Ulertzekoa da nik hemen inorekiko gezur eta salaketa faltsuak jartzeak izan beharko lukeela muga bakar horietakoa. Edo beste norbaiten datuak (helbidea, telefonoa...) ematea eta haren aurkako delituak egitera dei egitea. Kitto.
Irainak ere ez luke delitu behar. Idaztearen -oro har edozein adierazpideren- helburuetako bat da entzulearengana iristea, eta zerbait sorraraztea. Eta batzuetan oso mingarriak dira adierazpenak, ezin uka. Hirurogei urtez fusilatuen senide eta lagunek horrelakoak entzun beharra ezin mingarriagoa da. Bortxatuak bortxatzailearen matxokeriak entzutea nazkagarria da. Baina eremu moralean dihardugu. Bortxatzea, fusilatzea izan da krimena. Besteak, kriminal horien izaera adierazten dute soilik.
Turkian ez dago armeniar genozidioa hitz horiekin aipatzerik. Eta horren aurka borrokatu eta bizia eman zuen -barka, bizia kendu egin zioten, guk ere ken dezagun epika hori- Hrant Dink armeniar kazetaria Frantziaren aurka mintzatu zen, armeniar genozidioaren ukazioa zigorgarri izatea bozkatu zuten egunean.
Izan ere, zelan baloratu irainak inorengan sortzen duen mina? Horri helduta, aspaldi hasi ziren apologia delituaren eremua zabaltzen, eta hasitakoan mugak gura bezain lausoak bihurtzen dira. Preso politiko esatea zigorgarri egin gura dute. Hurrengoa Argala omentzea ei da. Dabiltzala. Meliton Manzanas eta Carrero Blanco biktima eta Argala terrorista diren estatuan gaude. Baina berriz ere estatu horren izaera baino ez du uzten agerian. Debekatuta dago, baina maite zaituztegu.
Irainak ere ez luke delitu behar. Idaztearen -oro har edozein adierazpideren- helburuetako bat da entzulearengana iristea, eta zerbait sorraraztea. Eta batzuetan oso mingarriak dira adierazpenak, ezin uka. Hirurogei urtez fusilatuen senide eta lagunek horrelakoak entzun beharra ezin mingarriagoa da. Bortxatuak bortxatzailearen matxokeriak entzutea nazkagarria da. Baina eremu moralean dihardugu. Bortxatzea, fusilatzea izan da krimena. Besteak, kriminal horien izaera adierazten dute soilik.
Turkian ez dago armeniar genozidioa hitz horiekin aipatzerik. Eta horren aurka borrokatu eta bizia eman zuen -barka, bizia kendu egin zioten, guk ere ken dezagun epika hori- Hrant Dink armeniar kazetaria Frantziaren aurka mintzatu zen, armeniar genozidioaren ukazioa zigorgarri izatea bozkatu zuten egunean.
Izan ere, zelan baloratu irainak inorengan sortzen duen mina? Horri helduta, aspaldi hasi ziren apologia delituaren eremua zabaltzen, eta hasitakoan mugak gura bezain lausoak bihurtzen dira. Preso politiko esatea zigorgarri egin gura dute. Hurrengoa Argala omentzea ei da. Dabiltzala. Meliton Manzanas eta Carrero Blanco biktima eta Argala terrorista diren estatuan gaude. Baina berriz ere estatu horren izaera baino ez du uzten agerian. Debekatuta dago, baina maite zaituztegu.
2010-02-28
Galtzaileekin bilduta
Gatazken konponbidea daukate hizpide asteburuan Kurdistanen bildu diren euskaldun, katalan, galiziar, irlandar, galestar, hegoafrikar eta enparauek. Horrelakoetan Xuan Bello asturiar idazlearen Paniceirosko istorioetako bat etorri ohi zait gogora. Bretainian egin zuten bilkura batear joan ziren asturiarrez dihardu, han beste nazio ukatu batzuekin topo egitera. Galtzaileen bilkura funtsean, borroka guztiak galdu dituztenen batzarra. Euskaldune ixetie, hegoafrikar ixetie edo indixue ixetie lakue da...
Eta badu horretatik zerbait, zalantzarik ez, baina galtzaileek ere maitasun falta daukate, galtzaileek inork baino gehiago menturaz. Zutabea idazterako, ez dakit euskaldunekiko harrera zelangoa izango den. Hau da, badakit beroa eta abegikorra izango dela, zalantza gutxi horretan, baina gurean piztu denaren/pizten ari denaren oihartzuna zenbaterainokoa den asmatzea ez da erraza. Interesa badagoela, badakit, jakin-minetik harago ilusioa, itxaropena... bihar esango dizuet zein neurritaraino.
Azadiya Welat kurduerazko egunkariko argitaratzaile ohiak garaiz lortu du ihes egitea, 21 urteko espetxe zigorra ezarri diote. Haren ondorengoak, Vedat Kursun-ek zori bera ez eta urtebete egin du espetxean. Fiskaltzaren eskaria betez gero, beste bostehun egin beharko ditu. Desberdintasunak desberdintasun, badira oso antzekoak diren gauzak.
Beste gauza batzuetan, nork bere bidea egiten du. Gure unea den? Nahiago hala balitz. Europako egunkari garrantzitsuenak irakurtzeko beta izan dut Kurdistanera bidean, eta denetan Espainiarekiko ardura, Greziaren ispilu ote. Eta sentitzen dut espainiar langile eta langabetuek berriz ere ordaindu beharko dutelako eurek sortu ez duten krisia. Baina izatea ukatzen dizun estatua zulorantz doanean, atezuan egoteko unea da. 1988an inork ez zuen espero 1991n Sobietar Batasunik ez eta hamabost errepublika egongo zirela. Adi gero.
Eta badu horretatik zerbait, zalantzarik ez, baina galtzaileek ere maitasun falta daukate, galtzaileek inork baino gehiago menturaz. Zutabea idazterako, ez dakit euskaldunekiko harrera zelangoa izango den. Hau da, badakit beroa eta abegikorra izango dela, zalantza gutxi horretan, baina gurean piztu denaren/pizten ari denaren oihartzuna zenbaterainokoa den asmatzea ez da erraza. Interesa badagoela, badakit, jakin-minetik harago ilusioa, itxaropena... bihar esango dizuet zein neurritaraino.
Azadiya Welat kurduerazko egunkariko argitaratzaile ohiak garaiz lortu du ihes egitea, 21 urteko espetxe zigorra ezarri diote. Haren ondorengoak, Vedat Kursun-ek zori bera ez eta urtebete egin du espetxean. Fiskaltzaren eskaria betez gero, beste bostehun egin beharko ditu. Desberdintasunak desberdintasun, badira oso antzekoak diren gauzak.
Beste gauza batzuetan, nork bere bidea egiten du. Gure unea den? Nahiago hala balitz. Europako egunkari garrantzitsuenak irakurtzeko beta izan dut Kurdistanera bidean, eta denetan Espainiarekiko ardura, Greziaren ispilu ote. Eta sentitzen dut espainiar langile eta langabetuek berriz ere ordaindu beharko dutelako eurek sortu ez duten krisia. Baina izatea ukatzen dizun estatua zulorantz doanean, atezuan egoteko unea da. 1988an inork ez zuen espero 1991n Sobietar Batasunik ez eta hamabost errepublika egongo zirela. Adi gero.
2010-02-21
Herriak ez du barkatuko
Ikusi dut jende pila bat manifestazioan oihuka Herriak ez du barkatuko zioen pankarta baten gibeletik, eta pentsatu dut barkatzen ez duen herri bat ez dela inoiz sendatzen». Kristiane Etxaluzek zioen duela hil batzuk Larrun-en. Eta bi belaunaldik ezagutu ez dugun une historikoaren ataurrean egon gaitezkeen honetan, asko dago barkatzeko. Iraganaz abstrakzio egiteko unea behar du, Espainiari jaramonik ez egin oraingoz, eta haserre pertsonalak, are ideologikoak, irentsi, bost axola zeinen nardagarri izan daitekeen zenbaitentzat honekin edo harekin ibiltzea.
Ze hau benetan bada, eta askok sinetsi gura dugu benetan dela, iraganekoak barkatu, erdi ahaztu edo gura duzuen bezala deitu eta aurrera egiteko sasoia da. Eta horretan, iragana barkatu edo erdi ahaztu legez, etorkizunean bada barkatuko ez dugunik: ez dago barkatzerik uneak eskatzen duen gisan aritzeko prest ez egotea, ez dago barkatzerik denok bat egin beharreko unean eztabaida antzuetan galtzerik, ez dago barkatzerik lidertza historikoaren aitzakian partekatzeko gaitasuna, malgutasuna ukatzea, eta ez dago barkatzerik azken urteotan beren bidea egiteko gai izanaren aitzakian independentisten batasunerako oztopo izatea egindako bide hori betiko ezker independentistan urtzeko beldurrez.
Bost axola bihar berriz lagun edo maitale izango garen, edo bi pinudi eta testamentuko lau sosengatik borrokan hasiko garen. Lehengo astean abkhaziarrei galdetu nien ea zein alde zegoen euren estatu independentearen eta txetxeniarren porrotaren artean. Badakite antzeko kasuak direla, baina zinismo puntu batekin ere bota zidaten: «Motel, guk jakin diagu independentziari eusten, eta haiek ez». Indarra izan dute, eta inteligentzia, unean uneko kartak jokatzen asmatu dute, hori da dena, ez auzoak baino arrazoi gehiago edo gutxiago izatea. Etsaiak tortura eta gezurra dakartza, ezer berririk horretan? Baina beharrezko denean batzeko gai den herriak baino ez du irabazten.
Ze hau benetan bada, eta askok sinetsi gura dugu benetan dela, iraganekoak barkatu, erdi ahaztu edo gura duzuen bezala deitu eta aurrera egiteko sasoia da. Eta horretan, iragana barkatu edo erdi ahaztu legez, etorkizunean bada barkatuko ez dugunik: ez dago barkatzerik uneak eskatzen duen gisan aritzeko prest ez egotea, ez dago barkatzerik denok bat egin beharreko unean eztabaida antzuetan galtzerik, ez dago barkatzerik lidertza historikoaren aitzakian partekatzeko gaitasuna, malgutasuna ukatzea, eta ez dago barkatzerik azken urteotan beren bidea egiteko gai izanaren aitzakian independentisten batasunerako oztopo izatea egindako bide hori betiko ezker independentistan urtzeko beldurrez.
Bost axola bihar berriz lagun edo maitale izango garen, edo bi pinudi eta testamentuko lau sosengatik borrokan hasiko garen. Lehengo astean abkhaziarrei galdetu nien ea zein alde zegoen euren estatu independentearen eta txetxeniarren porrotaren artean. Badakite antzeko kasuak direla, baina zinismo puntu batekin ere bota zidaten: «Motel, guk jakin diagu independentziari eusten, eta haiek ez». Indarra izan dute, eta inteligentzia, unean uneko kartak jokatzen asmatu dute, hori da dena, ez auzoak baino arrazoi gehiago edo gutxiago izatea. Etsaiak tortura eta gezurra dakartza, ezer berririk horretan? Baina beharrezko denean batzeko gai den herriak baino ez du irabazten.
2010-02-14
Bronxeko euskara
Zinemarekin loturiko albiste pare bat izan ditugu berriki: Kataluniako aretoek greba egin dute emanaldien erdiak katalanez izatera behar dituen legearen aurka. Gurean, berriz, filmak euskaratzean erabiltzen den hizkuntza ereduari buruz egindako tesia. Horren arabera, hizkuntza jasoan barik informalean dago arazoa, zer esanik ez argotean eta hiri-tribuen hizkeren munduan sartuz gero.
Funtsean betiko arazoa da, zelan itzuli zurean ez dagoena. Manhattango idazleak etxetik irten eta Bronxen paseatzea baino ez du behar hango hizkera lantzeko. Gasteizen edo Bilbon gau giroa, droga mundua, euskalgintzatik urrundutako edozeinen berri eman gura duenak errealitatetik abstrakzioa egin behar du. Jakina, hori ez da inork inon darabilen hizkuntza erreala, baina hortik ondorioztatu behar ote da ahozkotasunetik hurbil legokeen (hikak inongo lekurik ez, noski!) euskañolera bikoiztu beharko genituzkeela Bronxen girotutako filmak? Gure hirietan egiten den euskara apurra guraso erdaldunak dituzten gazteengan baitago nagusiki. Gehienentzat, eskolatik kanpo ia adierazkortasunik ez daukan hizkuntza zurruna da. Beste hautuak, eskualde euskaldun ez horren urbanoetan belarria jartzeak, hizkuntza biziagoa dakar, sarritan txokokeriara jotzeko arrisku eta guzti. Funtsean, argota bera txokokeria baita.
Baina berdinean gaude, existitzen ez den mundua birsortzen. Eta katalanez lortu ez dena, film eta telesail gutxi batzuk bikoizten erdietsiko dela pentsatzea, begiak ixtea da. Itzulpengintzan urteotan egin dena asko izan da, gehiegi sorkuntzaren eremutik begiratuz gero, baina, noski, itzultzaileari barik sortzaileari aurpegiratu beharko zaio hori. Goza ditzagun behingoan film eta telesail arrakastatsuak datozen bezala, merke-merke azpititulatuta, eta euskarazko filmak egitera bideratu dezagun gainontzeko indar hori guztia.
Funtsean betiko arazoa da, zelan itzuli zurean ez dagoena. Manhattango idazleak etxetik irten eta Bronxen paseatzea baino ez du behar hango hizkera lantzeko. Gasteizen edo Bilbon gau giroa, droga mundua, euskalgintzatik urrundutako edozeinen berri eman gura duenak errealitatetik abstrakzioa egin behar du. Jakina, hori ez da inork inon darabilen hizkuntza erreala, baina hortik ondorioztatu behar ote da ahozkotasunetik hurbil legokeen (hikak inongo lekurik ez, noski!) euskañolera bikoiztu beharko genituzkeela Bronxen girotutako filmak? Gure hirietan egiten den euskara apurra guraso erdaldunak dituzten gazteengan baitago nagusiki. Gehienentzat, eskolatik kanpo ia adierazkortasunik ez daukan hizkuntza zurruna da. Beste hautuak, eskualde euskaldun ez horren urbanoetan belarria jartzeak, hizkuntza biziagoa dakar, sarritan txokokeriara jotzeko arrisku eta guzti. Funtsean, argota bera txokokeria baita.
Baina berdinean gaude, existitzen ez den mundua birsortzen. Eta katalanez lortu ez dena, film eta telesail gutxi batzuk bikoizten erdietsiko dela pentsatzea, begiak ixtea da. Itzulpengintzan urteotan egin dena asko izan da, gehiegi sorkuntzaren eremutik begiratuz gero, baina, noski, itzultzaileari barik sortzaileari aurpegiratu beharko zaio hori. Goza ditzagun behingoan film eta telesail arrakastatsuak datozen bezala, merke-merke azpititulatuta, eta euskarazko filmak egitera bideratu dezagun gainontzeko indar hori guztia.
2010-02-07
Leku-izenak
Tabua astiro-astiro jausten ari bada ere, oso jende gutxik darabil oraindik orain Kurdistan hitza Turkian. Kurdu gehienek ere ez, konfiantza giro handian eta politikoki aski trebatuta egon ezean. Politikari kurduek behin ere ez didate Kurdistan esan elkarrizketa batean, grabagailua itzalitakoan Kurdistanen askatasunari buruzko kantei heldu arren. «Hego-ekialdea» da Kurdistan oraindik, edo, asko jota, «lurralde kurduak» edo «eskualde kurduak». Inoiz ez Kurdistan... non eta, ez diren Hego Kurdistani buruz ari. Hor bai, ari da indarra hartzen hitza; kemalista sutsuenek «Ipar Irakeko eskualdea» deituta ere, tarteka-marteka ihes egiten die Kurdistan hitzak. Nahiko lukete-eta horixe baino ez izatea Kurdistan, negozioak eta petrolio mordoa daukan mugako herrialde txikia, eta ez etxe barruan preso daukaten hamabost edo hogei milioi biztanleko nazioa.
Euskal Herria, Euskadi eta Pais Vasco esanahi berarekin ulertu zuen azken belaunaldikoa izango naiz ziur aski. Gazteagoek natural samar entzun dute «Euskadi y Navarra» hedabideetan, eta hortik hurrengo urratsa nazioa Euskal Herria eta erkidego autonomoa Euskadi zela azaltzea izan zen. Hori nork, non eta noiz zehaztu zuen argitu barik. Jeltzale batzuek ezker abertzaleari egotzi diote bereizketa ezartzea, baina kalte handiena jeltzaleak buru zituen Jaurlaritzak egin zuelakoan nago. Hogei urtez «baskoez» eta «Euskadiz» mintzatu izan zaigu lurraldearen herenari buruz hitz egiteko, bere gobernuaren propagandarako eta gero gerokoak: Euskadirekiko identifikazioa amildu nafar gehienen artean. Orain Euskal Herriko biztanle ia guztiek onartu eta natural erabilitako hitzaren txanda iritsi da. Historia luzea eta, batez ere, erabilpen normal eta neutroa daukan hitza epaitegietatik pasa eta tresna abertzale eta ideologiko bihurtu digute. Geratzen zen esparru komun bakarretakoa zen, baina ez-abertzaleei kendu egin diete. Eta hori, eskolako debekua baino larriagoa da.
Euskal Herria, Euskadi eta Pais Vasco esanahi berarekin ulertu zuen azken belaunaldikoa izango naiz ziur aski. Gazteagoek natural samar entzun dute «Euskadi y Navarra» hedabideetan, eta hortik hurrengo urratsa nazioa Euskal Herria eta erkidego autonomoa Euskadi zela azaltzea izan zen. Hori nork, non eta noiz zehaztu zuen argitu barik. Jeltzale batzuek ezker abertzaleari egotzi diote bereizketa ezartzea, baina kalte handiena jeltzaleak buru zituen Jaurlaritzak egin zuelakoan nago. Hogei urtez «baskoez» eta «Euskadiz» mintzatu izan zaigu lurraldearen herenari buruz hitz egiteko, bere gobernuaren propagandarako eta gero gerokoak: Euskadirekiko identifikazioa amildu nafar gehienen artean. Orain Euskal Herriko biztanle ia guztiek onartu eta natural erabilitako hitzaren txanda iritsi da. Historia luzea eta, batez ere, erabilpen normal eta neutroa daukan hitza epaitegietatik pasa eta tresna abertzale eta ideologiko bihurtu digute. Geratzen zen esparru komun bakarretakoa zen, baina ez-abertzaleei kendu egin diete. Eta hori, eskolako debekua baino larriagoa da.
2010-01-31
Politika neo-otomanoak
Herrialdea hotzak eta elurrak irentsi dute asteon ere, baina Turkiak azkenaldiko kanpo politikako ekimen ugariekin jarraitu du etengabe. Ahmet Davutoglu atzerri ministroaren agenda ezin beteagori politika neo-otomano deitu izan zaio, behinolako inperioko lurraldeetan eragina berreskuratzeko asmoa ageri duelako. Gobernuak, berriz, askoz hobeto geratzen den «auzoekin arazorik ez» izena eman dio politika horri. Duela ez asko Istanbulen gauden kazetari atzerritarrekin egindako bilera batean horri heldu zion gobernuan dagoen alderdiko arduradunetako batek. Britainiar eta estatubatuar kazetariak urduri ageri ziren, Siria eta, batez ere, Iranekiko jarrera berriak Europatik urruntzea eta itxuraz islamizazio leun batek ezkutatzen zuen benetako helburuak ageri zituelakoan. Are gehiago, «auzoekin arazorik ez» izeneko politikak salbuespena Israel izanda: duela ez asko arte eskualdeko aliatu garrantzitsuenak mokoka ari dira urtebete baino gehiagoz. Politikariak azkenean onartu zuen Estatu Juduarekikoa, nabarmenduz behinolako lotura estrategikoa indargabetuta zegoela eskualde osoarekin laguntasuna lortzen ari zen uneotan. Iranekikoak, lasaitzeko eran esan zituen, mundu osoak estu eta oldarkor hartzen zuelarik Teheran, denon intereserako zelakoan Ankarak zubi lana egitea.
Mundu musulmanarekiko hurbilketek (Gazako salaketa uler daiteke, baina zer irabazten du Turkiak gerra-krimenez akusatutako Sudango presidentea babesten?) argi ageri dute ifrentzua: «auzoekin arazorik ez» betiko etsaiekin bakea bilatzea da teorian. Eta Armeniarekin urrian izenpetutako hitzarmenak ez du ezer ekarri, muga itxita dauka Turkiak eta agiria usteltzear. Zipreko elkarrizketak blokeo egoera berean daude. Eta gobernuak «irekiera demokratikoa» deituriko prozesu kurdua indarrean dagoela berresten badu ere, atxiloketekin jarraitu eta harro aldarrikatu dute iaz 800 kurdu atxilotu zituztela. Nork zer azaldu, hura irakurketa.
Mundu musulmanarekiko hurbilketek (Gazako salaketa uler daiteke, baina zer irabazten du Turkiak gerra-krimenez akusatutako Sudango presidentea babesten?) argi ageri dute ifrentzua: «auzoekin arazorik ez» betiko etsaiekin bakea bilatzea da teorian. Eta Armeniarekin urrian izenpetutako hitzarmenak ez du ezer ekarri, muga itxita dauka Turkiak eta agiria usteltzear. Zipreko elkarrizketak blokeo egoera berean daude. Eta gobernuak «irekiera demokratikoa» deituriko prozesu kurdua indarrean dagoela berresten badu ere, atxiloketekin jarraitu eta harro aldarrikatu dute iaz 800 kurdu atxilotu zituztela. Nork zer azaldu, hura irakurketa.
2010-01-24
Galegoak eta besteak
Lankide kazetari bati, Prestige-ren eta Nunca Mais-en garaian Galiziako kostaldean lanean zebilela, erdi lotsatuta esan zioten: «Hau Euskal Herrian gertatu balitz, surtan zeuden kale guztiak, baina hemen...». Kontua da hemen, han alegia, protesta etengabean zeudela, manifestazioak egunero, poliziaren kargak sarri-sarri eta Galizia umil eta umiliatua behingoan iratzarri zelako uste osoa. Gero, udal hauteskundeak eta etsipena eta gura dituzuenak. Baina behingoan iratzarritakoan ere, euskaldunaren topikoari eutsi. 70eko eta 80ko hamarkadetako mirespen eta lilurarik gabe, elkartasuna esparru gutxi batzuetara zokoratuta ere, badago oraindik Euskal Herriko farora begiratzen duenik, haize freskoa hartzeko nazio txiki honetan ideia behar duenik. Katalan zein galiziar independentistak, noski, baina baita asturiar borrokalariak, andaluziar ezkertiarrak eta enparauak ere. Alemanian «Europako ezker iraultzaile burgesena daukazue» esaten ziguten, baina dena emateko gaitasunak, antolakuntzarako grinak udaro-udaro etorrarazten ditu dozenaka lagun.
Galizia eta Kataluniaren artean Espainiaren menpeko hirugarren nazioa gara. Sozialismo katalanista agintean da batean, indar aurrerakoi gallegistak garaitu dituen gobernu erreakzionarioa bestean. Erdian gu, birkonkista planean mendebaldean, konkista osteko arpilatze lotsagabea ekialdean. Eta erdiko nazioaren erdian, jendea, ilusioz, gogotsu, eta zain. Duela astebeteko agiriak gauza berri asko zituelakoan, baina hainbeste kolperen ostean, ilusioarekiko ere mesfidati honezkero. Bide bakarra dagoela aldarrikatu ohi da manifestazioetan. Eta bakarra bada bidea, ez dira bi, bi bideak batera ez da posible.
Ipar Euskal Herrian aspaldi heldu zioten beren bideari, Hegoaldeko eraginetatik apartean. Espainiaren menpeko nazioetan jarrera kolonialena izan duenak ere lotsarik gabe egin dio aurre gehiengo osoa hizkuntzaren gainbeheran erabili gura duen gobernuari. Eta gu? Begira eta zain.
Galizia eta Kataluniaren artean Espainiaren menpeko hirugarren nazioa gara. Sozialismo katalanista agintean da batean, indar aurrerakoi gallegistak garaitu dituen gobernu erreakzionarioa bestean. Erdian gu, birkonkista planean mendebaldean, konkista osteko arpilatze lotsagabea ekialdean. Eta erdiko nazioaren erdian, jendea, ilusioz, gogotsu, eta zain. Duela astebeteko agiriak gauza berri asko zituelakoan, baina hainbeste kolperen ostean, ilusioarekiko ere mesfidati honezkero. Bide bakarra dagoela aldarrikatu ohi da manifestazioetan. Eta bakarra bada bidea, ez dira bi, bi bideak batera ez da posible.
Ipar Euskal Herrian aspaldi heldu zioten beren bideari, Hegoaldeko eraginetatik apartean. Espainiaren menpeko nazioetan jarrera kolonialena izan duenak ere lotsarik gabe egin dio aurre gehiengo osoa hizkuntzaren gainbeheran erabili gura duen gobernuari. Eta gu? Begira eta zain.
2010-01-17
Ayiti, Ayiti
Deye mon, gen mon», «mendien atzetik, mendi gehiago» esan ohi dute haitiarrek. Ez dira mintzo geografiaz soilik, esaldia ez dator zortzi milioi lagunentzat soildutako mendiengatik, bizirik irauteko gainditu beharreko mendi erraldoiez dabil. Behin izan naiz herrialdean, egun gutxi batzuk. Ofizialki han jarraitzen dugu: muga itxita aurkitu eta Masacre ibaitik iritsi ginen Dominikar Errepublikara, irteera zigilurik ez pasaportean. Trujillo diktadoreak milaka haitiar hil baino lehendik ei du izena ibaiak, motiboa 1937an sarraski hartan berreskuratua.
Gaur Al Kaedari eta atzo komunismoari egozteko sinestezinak zirenak zegozkion Haitiri. Hiesaren jatorria buduaren lurrarekin lotu izan da orain ez hainbeste arte, eta haitiarrak noski Miami zein Quebec-eko krimen larrienen egileak. Frantzia? Beste norabait begira, bistan da. Hirukoloreduna urratu eta banderatik zuria kentzea du bekatuetan txikiena Haitik. Ekintza miserableak zenbat gura dauzkate herri kolonialek, baina nekez berdintzekoa Haitirekikoak: erraz esaten da 1825etik 1947 arte kalte-ordainak ordaintzen egon zela Frantziari, esklaboa esklabistari ordaintzen.
Papa Doc-en Tonton Macoute morroien aurkako dechoukaj mendekuak amaituta, mendian burua galduta kantari ziharduena zonbia zela gaztigatu zigun adiskideak. Jacmelgo budua, ihauteria, matxinoaren harrotasun ahaztua, denak ehortzi ei ditu azken triskantzak. Bogotan ikusi nuen Haiti azkenez, lurrikarak kendu digun Georges Anglade handiaren irribarrean.
Metropolitik askatu zen Ameriketako lehen kolonia munduko herrialderik boteretsuena da. Bigarrena, kontinenteko behartsuena, bezainbat mespretxuz begiratzen dutena Puerto Rico eta New York amesten duten dominikarrek eurek. Miresmena ere ez da gutxiago izan, Bolivarren esker onetik, Jose Marti, Nicolas Guillen edo Alejo Carpentierrera arte.
Orain ezetz, diote gringoek, laguntzera baino ez doazela. Eta nik sinetsi gura. Haitin baino ezin gertatu, eta Ayitik ere ezin jasan.
Gaur Al Kaedari eta atzo komunismoari egozteko sinestezinak zirenak zegozkion Haitiri. Hiesaren jatorria buduaren lurrarekin lotu izan da orain ez hainbeste arte, eta haitiarrak noski Miami zein Quebec-eko krimen larrienen egileak. Frantzia? Beste norabait begira, bistan da. Hirukoloreduna urratu eta banderatik zuria kentzea du bekatuetan txikiena Haitik. Ekintza miserableak zenbat gura dauzkate herri kolonialek, baina nekez berdintzekoa Haitirekikoak: erraz esaten da 1825etik 1947 arte kalte-ordainak ordaintzen egon zela Frantziari, esklaboa esklabistari ordaintzen.
Papa Doc-en Tonton Macoute morroien aurkako dechoukaj mendekuak amaituta, mendian burua galduta kantari ziharduena zonbia zela gaztigatu zigun adiskideak. Jacmelgo budua, ihauteria, matxinoaren harrotasun ahaztua, denak ehortzi ei ditu azken triskantzak. Bogotan ikusi nuen Haiti azkenez, lurrikarak kendu digun Georges Anglade handiaren irribarrean.
Metropolitik askatu zen Ameriketako lehen kolonia munduko herrialderik boteretsuena da. Bigarrena, kontinenteko behartsuena, bezainbat mespretxuz begiratzen dutena Puerto Rico eta New York amesten duten dominikarrek eurek. Miresmena ere ez da gutxiago izan, Bolivarren esker onetik, Jose Marti, Nicolas Guillen edo Alejo Carpentierrera arte.
Orain ezetz, diote gringoek, laguntzera baino ez doazela. Eta nik sinetsi gura. Haitin baino ezin gertatu, eta Ayitik ere ezin jasan.
2010-01-10
Bizarra
Alferkeriaz hasieran, gero proba gisara, koketeria puntu batekin ere bai azkenean, bizarrari hazten utzi diot egunotan. Ez dizuet lagun arteko erreferendumaren emaitzarik emango, baina bai bizarraren aurkako argumentu sendoena: «Motel, habilen moduan aireporturik aireportu ibiltzeko, bizar trinko eta beltza uzteak arazoak baino ez dizkik ekarriko».
Eta, hala ere, behingoan saiatuko, eta bizar eta guzti abiatuko naiz islamak antzina konkistatuko lurretarantz. Ezer egin ez duenaren lasaitasunarekin; pedigree-dun, jatorri kristauko europar herritar arrunta banintz legez. Nahiz eta jakin ez dela egia. Euskalduna izateak berez darama aduanakoak errezelo puntu batekin behatzea pasaportea, salatzen zaituen mugimenduren bat egitea, uniformedunaren aurrean patxada gordetzen saiatuta ere, nahi gabe ere susmagarri zerrendako kide zarela aitortzea.
«Bizarrak salatu? Biluz-biluzik miatzen zaituenari zer axola dio aurpegiko edo beste edonongo ileak?». Egunero ehunka edo milaka aireportutan ibiltzen diren milioika bidaiarien artean milaka zaindari daude balizko atentatugile bakar horren bila. Segurtasuna balio absolutua da, ez dauka preziorik; edo bai, badauka, eta ordaintzeko prest gaude, tori txekea hutsik eta jarri zuek zeroak. Espetxeetan inor biluzi ez dadin ere jar zitezkeen tresna horiek, baldin eta helburua segurtasuna balitz eta ez senideen umiliazioa.
Psikosia benetakoa da, ez dut ukatuko. Mehatxua ere bai, horrenbeste musulman gorrotora zerk bideratzen dituen arrazoi ugarietan sakondu barik ere. Urtetako irainen zerrenda luzeari ez diogu begiratuko, Palestina gatazkan hasitakoak abar asko ditu, eta nahasiak. Afganistandik alde egitea ez da konponbidea jadanik, eta Yemengo Gobernu otzanari armetarako diru gehiago agindu diote. Segurtasuna ere azpikontratatzen den sasoietan bizi baikara.
Eta, hala ere, behingoan saiatuko, eta bizar eta guzti abiatuko naiz islamak antzina konkistatuko lurretarantz. Ezer egin ez duenaren lasaitasunarekin; pedigree-dun, jatorri kristauko europar herritar arrunta banintz legez. Nahiz eta jakin ez dela egia. Euskalduna izateak berez darama aduanakoak errezelo puntu batekin behatzea pasaportea, salatzen zaituen mugimenduren bat egitea, uniformedunaren aurrean patxada gordetzen saiatuta ere, nahi gabe ere susmagarri zerrendako kide zarela aitortzea.
«Bizarrak salatu? Biluz-biluzik miatzen zaituenari zer axola dio aurpegiko edo beste edonongo ileak?». Egunero ehunka edo milaka aireportutan ibiltzen diren milioika bidaiarien artean milaka zaindari daude balizko atentatugile bakar horren bila. Segurtasuna balio absolutua da, ez dauka preziorik; edo bai, badauka, eta ordaintzeko prest gaude, tori txekea hutsik eta jarri zuek zeroak. Espetxeetan inor biluzi ez dadin ere jar zitezkeen tresna horiek, baldin eta helburua segurtasuna balitz eta ez senideen umiliazioa.
Psikosia benetakoa da, ez dut ukatuko. Mehatxua ere bai, horrenbeste musulman gorrotora zerk bideratzen dituen arrazoi ugarietan sakondu barik ere. Urtetako irainen zerrenda luzeari ez diogu begiratuko, Palestina gatazkan hasitakoak abar asko ditu, eta nahasiak. Afganistandik alde egitea ez da konponbidea jadanik, eta Yemengo Gobernu otzanari armetarako diru gehiago agindu diote. Segurtasuna ere azpikontratatzen den sasoietan bizi baikara.
2010-01-03
Bilbotik Temucora
Aseli
Oso zaila da Urte Berriarekin Euskal Herrian suma daitekeen ilusioa azaltzea. Estatuaren oztopoak ia nekerik gabe gainditu ditugu. Alderdien batasunaren putzaldi soila aski izan da karta-gaztelu baten gisan erauzteko atzoko manifestazioari ezarritako debekua. Eta zenbatek ikusi zuen atzo Bilboko kaleetan aro berri baten lehen urratsa, tunelaren amaierako lehen argirantz bidea!
Zer diren gauzak. Euskal presoak Euskal Herriratzeko mila ekimenek horma erraldoiaren aurrean egin dute topo. Eta etxetik urrundu gura izan duena, Txilek preso hartu, eta onenean, kanporatu eta etxera bidaliko dute.
Aspaldi ezagutu nuen Asel Luzarraga. Urtebete baino gehiago ez garela elkarrekin egon, PEN Klubeko nazioarteko kongresuaren ostean Bogotan bereizi ginenetik. Buenos Airesko bidea hartu eta Txilerantz jarraitu zuen eta, XXI. mendean, elkarrengandik urrunen egonda inoiz baino harreman handiagoa izan dugu. Noizean behineko bilera eta kultur topaketetatik haratago Facebook-eko solasaldi luzeak izan ditugu Txiletik Istanbulera, maputxeetatik kurduetara, literatura fantastikotik edozein lan, iraultza zein ekimenen akuilu den maitasunera.
Izaera berezia dauka Aselek. Bizitzatik eta mundutik aski ikasi eta batean eta bestean ibilita egin du bere bidea, bere literatura, bere ideologia. Autoritarismo orori ihesi eta aurkari, ahoan bilorik gabe, barre ozena ezkutatu barik. Munduko idazle, kazetari eta ekintzaileak xarmatu ditu egon den bilera eta kongresu bakoitzean, lagunak aspaldi xarmatu gintuen bezala. Punkaminetik anarkismora, linux-etik euskal nobelara, maputxe lurretik Mundakara, Asel behar dugu. Orain polizia-montaje baten erdian harrapatu dute, eta Aselek berak gezurra salatzerik ez badauka, besteok egingo dugu. Asel libre behar dugu, orain bertan.
Oso zaila da Urte Berriarekin Euskal Herrian suma daitekeen ilusioa azaltzea. Estatuaren oztopoak ia nekerik gabe gainditu ditugu. Alderdien batasunaren putzaldi soila aski izan da karta-gaztelu baten gisan erauzteko atzoko manifestazioari ezarritako debekua. Eta zenbatek ikusi zuen atzo Bilboko kaleetan aro berri baten lehen urratsa, tunelaren amaierako lehen argirantz bidea!
Zer diren gauzak. Euskal presoak Euskal Herriratzeko mila ekimenek horma erraldoiaren aurrean egin dute topo. Eta etxetik urrundu gura izan duena, Txilek preso hartu, eta onenean, kanporatu eta etxera bidaliko dute.
Aspaldi ezagutu nuen Asel Luzarraga. Urtebete baino gehiago ez garela elkarrekin egon, PEN Klubeko nazioarteko kongresuaren ostean Bogotan bereizi ginenetik. Buenos Airesko bidea hartu eta Txilerantz jarraitu zuen eta, XXI. mendean, elkarrengandik urrunen egonda inoiz baino harreman handiagoa izan dugu. Noizean behineko bilera eta kultur topaketetatik haratago Facebook-eko solasaldi luzeak izan ditugu Txiletik Istanbulera, maputxeetatik kurduetara, literatura fantastikotik edozein lan, iraultza zein ekimenen akuilu den maitasunera.
Izaera berezia dauka Aselek. Bizitzatik eta mundutik aski ikasi eta batean eta bestean ibilita egin du bere bidea, bere literatura, bere ideologia. Autoritarismo orori ihesi eta aurkari, ahoan bilorik gabe, barre ozena ezkutatu barik. Munduko idazle, kazetari eta ekintzaileak xarmatu ditu egon den bilera eta kongresu bakoitzean, lagunak aspaldi xarmatu gintuen bezala. Punkaminetik anarkismora, linux-etik euskal nobelara, maputxe lurretik Mundakara, Asel behar dugu. Orain polizia-montaje baten erdian harrapatu dute, eta Aselek berak gezurra salatzerik ez badauka, besteok egingo dugu. Asel libre behar dugu, orain bertan.
2009-12-27
Zerbaiten atetan
Negua galga bakar maldan behera gerrarantz doan kurduen herrialdea utzi eta etxera itzuli naiz Gabonetarako. Espainiar kazetari batekin eman ditut egun batzuk Europako telebista baterako erreportajeak egiten, biok ere Euskal auzitik distantzia pixka bat hartu eta distantzia horretatik zerbait kontatzeko asmoz. Irlandar esaerari men, gauaren ilunenean argi pixka bat igarri dugu biok, laster azaleratu behar duen zerbaiten miran sumatu dugu euskalduna.
Lobby lanik gabe euskalduna zulora kondenatuta dago, lobby lanarekin ere bai sarritan. Niretzako daukat gustura izenpetuko luketela Egunkaria-rentzat absoluzio isilen bat, «baina mesedez ez ezazue zarata handirik egin». Eta, hala ere, zeinen merkea den Euskal Herria jipoitzea. Zenbat indar irain eta gezurrei aurre egiten, zenbat energia azalpenetan. Sorkuntzarako herria gara, baina erresistentzia hutsean xahututako indarrok ere eraikuntzarako balira... Badakigu Egunkaria kasuak baduela salbuespenetik. Salbuespena izatea gura dugu, gainera, errepresio itsuak mugarik baduela, horraino ezin direla iritsi sinesteko. Garaipenen bat merezi dugulakoan. Publizitaterik gabe, herri honen benetako aldaketako lehen urratsa Egunkaria-ren garaipena izango dela sinetsi behar dugu.
Oraingoan baietz, konbentzituta egonda ere, beldurra eragiten du Espainiak. Eta Bilbon erakutsitako indarrak eta nazioartean eta etxean bildutako babesak ezinbesteko dira, baina horiek ondo baliatzea komeni da. Egunkaria-ko lagunen absoluziorako, lehendabizi; Egunkaria irekiarazi eta dagokiguna berreskuratzeko, hurrena. Baina baita tortura bizirik dagoela ozen esateko ere. Eta salatzen jarraitzeko, Egunkaria-rekin soilik pasatu egin zirela uste duten espainiar lankideei batez ere. Besteak beste, Espainiak Teresa Toda, Jabier Salutregi kazetariak eta Egin-eko langileak preso dituela gogoraraziz. Eguberri on.
Lobby lanik gabe euskalduna zulora kondenatuta dago, lobby lanarekin ere bai sarritan. Niretzako daukat gustura izenpetuko luketela Egunkaria-rentzat absoluzio isilen bat, «baina mesedez ez ezazue zarata handirik egin». Eta, hala ere, zeinen merkea den Euskal Herria jipoitzea. Zenbat indar irain eta gezurrei aurre egiten, zenbat energia azalpenetan. Sorkuntzarako herria gara, baina erresistentzia hutsean xahututako indarrok ere eraikuntzarako balira... Badakigu Egunkaria kasuak baduela salbuespenetik. Salbuespena izatea gura dugu, gainera, errepresio itsuak mugarik baduela, horraino ezin direla iritsi sinesteko. Garaipenen bat merezi dugulakoan. Publizitaterik gabe, herri honen benetako aldaketako lehen urratsa Egunkaria-ren garaipena izango dela sinetsi behar dugu.
Oraingoan baietz, konbentzituta egonda ere, beldurra eragiten du Espainiak. Eta Bilbon erakutsitako indarrak eta nazioartean eta etxean bildutako babesak ezinbesteko dira, baina horiek ondo baliatzea komeni da. Egunkaria-ko lagunen absoluziorako, lehendabizi; Egunkaria irekiarazi eta dagokiguna berreskuratzeko, hurrena. Baina baita tortura bizirik dagoela ozen esateko ere. Eta salatzen jarraitzeko, Egunkaria-rekin soilik pasatu egin zirela uste duten espainiar lankideei batez ere. Besteak beste, Espainiak Teresa Toda, Jabier Salutregi kazetariak eta Egin-eko langileak preso dituela gogoraraziz. Eguberri on.
2009-12-20
Zimanê Çiya
Harold Pinterren Mendiko hizkuntza antzezlana Diyarbakirren ikustea zirraragarria da. Kurdueraz taularatu dute egunotan lana Kurdistango hiriburuan, Luciano Iogna zuzendari kanadarraren aginduetara. Ostiralean egon nintzen estreinaldian, Forum Antzerkiaren baitan prestatu dute , Augusto Boal-en Zapalduen Antzerkiaren lerroan. Zirraragarria, guztiz, zapaltzaileak eta presoen senideak kurdueraz, kurduera hizkuntza ofizialaren paperean, eta hizkuntza ofiziala ez dakien ama mutu egotera behartuta. Semea bisitatu eta isilik, polizia eta kartzelarien oihuen artean, ahoa ireki bezain laster.
Gero ikusleei egokitu zitzaien berenetik jartzea, kritika egitea, taulara igo eta egoera aldatzen saiatzea. Eta torturaren txanda ere iritsi zen, noski, debekatutako hizkuntzak hizkuntza ofizialaren beharrezkotasuna ere bai baitakar. Zuzendariarekin egonda, familiaren friuldar jatorria aipatu zidan. Gure territorio libre bakarraz mintzatu nintzaion, ondo ezagutzen bagintuen ere.
Eta atzo Bilboko milaka lagunen artean ezin egonaren pena Mendiko Hizkuntza-rekin ordezkatu nuen. Debekatutako hizkuntza taula gainean, beldurrik gabe erabiltzen, zapaltzaileei aurre egiten harrotasunez. Gure mendiko hizkuntza Bilboko kaleetan aspaldi ari gara erabiltzen, baina badira egunak are bereziago bihurtzen dena, Barakaldon bertso gaindosiarekin izan gaitezkeena ere sinesten duguna. Tamala, horrelako jipoiak hartu beharra mendiko hizkuntza aldarrikatzeko, mendiko hizkuntzaren alde egin dutenen gorazarre. Baina inoiz ez da berandu. Behingoan mendiko hizkuntzak batu bagaitu, ea urratsez urrats jarraitzen dugun, mendiko hizkuntzaren herri hau menditik itsas bazterreraino eta lau haizeetara hedatzeko, tinko eta ziur. Inork debekatu eta torturatu nahiko balu birritan pentsa dezan.
Gero ikusleei egokitu zitzaien berenetik jartzea, kritika egitea, taulara igo eta egoera aldatzen saiatzea. Eta torturaren txanda ere iritsi zen, noski, debekatutako hizkuntzak hizkuntza ofizialaren beharrezkotasuna ere bai baitakar. Zuzendariarekin egonda, familiaren friuldar jatorria aipatu zidan. Gure territorio libre bakarraz mintzatu nintzaion, ondo ezagutzen bagintuen ere.
Eta atzo Bilboko milaka lagunen artean ezin egonaren pena Mendiko Hizkuntza-rekin ordezkatu nuen. Debekatutako hizkuntza taula gainean, beldurrik gabe erabiltzen, zapaltzaileei aurre egiten harrotasunez. Gure mendiko hizkuntza Bilboko kaleetan aspaldi ari gara erabiltzen, baina badira egunak are bereziago bihurtzen dena, Barakaldon bertso gaindosiarekin izan gaitezkeena ere sinesten duguna. Tamala, horrelako jipoiak hartu beharra mendiko hizkuntza aldarrikatzeko, mendiko hizkuntzaren alde egin dutenen gorazarre. Baina inoiz ez da berandu. Behingoan mendiko hizkuntzak batu bagaitu, ea urratsez urrats jarraitzen dugun, mendiko hizkuntzaren herri hau menditik itsas bazterreraino eta lau haizeetara hedatzeko, tinko eta ziur. Inork debekatu eta torturatu nahiko balu birritan pentsa dezan.
2009-12-13
Loreak eta arantzak
Hiru egunerako? Bertso-zer ikustera? Istanbulgo lagunek ez dute oso ondo ulertu zerk naraman Euskal Herrira. Poesia, kantua, inprobisazioa... «tira, beste batzuek mila euro ordaintzen dituzte Galatasaray edo Bartzelona 90 minutuz Europako ez dakit zein lekutan ikusteko». Duela lau urte esperientzia konplikatu bezain ederra izan zen Radio Euskaditik astero-astero gaztelaniaz txapelketako saioak aztertzea. «Pie forzado», «octava mayor» eta antzeko berbak ikasita xehatu genituen aurreko asteko bertsoak. Teknikatik haratago, zirrara eta lilura transmititzea genuen helburu, nik uste. Solemnitatea adieraztea ez da hain zaila, berez ikuskizun zurruna da bertsoa, eta sufritu duen jendeak atoan barneratzen du pertsona baten kantuari adi milaka lagunen isiltasuna minutu batez eta segidako emozio uholdea. Oholtzatik ikuslearengana doan sermoia baino askoz gehiago dela erakusteko, baina, ezinbesteko dira entzulearen irribarrea eta afari arrunt bateko giroa aurkeztea. Baina solemnitatean geratuko bagina ere, egun zoriontsua da, gure saminean barneratu arren, garenaz eta nahi genukeenaz hausnartuta ere, gure miseriak poetika zuzen eta gordinean kantatuagatik. Malko eta barre, izan gintezkeenaren ilusio ederra da gaurkoa, ezin ederragoa, gezurra ez baina erabat egia ez den ametsa.
Eta ezin ahaztu Sarrionandiaren kartzelako poema: «Baina zer laburra den lirikarena. / Leihoa zabaltzean, zeldara, zure ordez, / errealitatea sartzen zait, bere altzairuzko / hatzaparrekin, orroaka». Horixe daukagu, gaurko lirika, ametsa, elkar hartzea eta inori azaltzeko hain zail den gozatu erraldoia. Biharrik ez balego bezala, etxean lasai iratzarriko bagina legez, euskaraz lasai bizitzeko. Madrilera joan beharrik gabe, bere mehatxu eta izuari aurre egin beharrik gabe, euskaldun bizitzea normala balitz bezala.
Eta ezin ahaztu Sarrionandiaren kartzelako poema: «Baina zer laburra den lirikarena. / Leihoa zabaltzean, zeldara, zure ordez, / errealitatea sartzen zait, bere altzairuzko / hatzaparrekin, orroaka». Horixe daukagu, gaurko lirika, ametsa, elkar hartzea eta inori azaltzeko hain zail den gozatu erraldoia. Biharrik ez balego bezala, etxean lasai iratzarriko bagina legez, euskaraz lasai bizitzeko. Madrilera joan beharrik gabe, bere mehatxu eta izuari aurre egin beharrik gabe, euskaldun bizitzea normala balitz bezala.
2009-12-06
Distantziak
Durangon banengo Azokaren kutsu komertzialegiaz mintzatuko nintzateke, ziur aski. Eta lagun eta aspaldiko ezagun eta ez hain lagunen artean gure kulturaren ajeez, eta «atera beste garagardo bat», eta «aurten iaz baino jende gutxixeago, zubiaren luzea», eta Alberdaniak hau eta Elkarrek hura, eta Pamielak besteak eta Susan beste hori esango genuke hurrengo tragoaren zain. Eta parrandarako eguna parrandarako izango zen noski, baina parrandarako gorde gabeko egunen bat ere eroriko zen ziur aski, Plateruenan hasi eta batek daki non amaitu.
Eta zelan ez, giro politikoa ere ekarriko genuen hizpidera; urte osoan politikariak arrunt bihurtu eta protagonismoa doi bat kentzen diegun sasoia da. Baina ez dugu Karmelo gurekin izango zirikatzeko, eta Ataramiñen 09'-n argitaratu duen lagun kopuruak ilusioa eta beldurra eragingo digu.
Urteroko kontu horiek nostalgia bihurtzen dira urrundik begiratuta. Herriminaren onurak eta gaitzak, urrutiko intxaurrak eta hori guztia. Bosforoaren alde bietan, Europak Asiara eta ekialdeak mendebaldera begiratzen duen hiri honetan, parranda egin genuen gipuzkoar mordotxo bat, bizkaitar batzuk, arabarren bat eta lapurtarra lagun hartuta. Eta biharamuna Info7n Belodromoko saioa entzuten pasa, muezinaren otoitzerako deia tartekatzen zela, auzoek bildotsak sakrifikatu eta gero. Jon Maiaren «haientzat zer da Euskal Herria, Urepel ala Petronor?» entzuten ileak laztu, eta aste osoan zehar bertsoplaza.tv-n berriz ikusi, edo lilurazko irribarrea Maialen Lujanbioren jenialtasunekin Iturriagaren sarreren bila. Eztarriko korapiloa Arkaitz Estiballesen «tamalez sekula ere ez agertuko Jon Antza» puntuarekin, eta zer esan Aitor Sarriegik Belodromoa bihotzaren lekuan hartu zuenekoaz.
Lau urte barru zuzenean entzun ez eze, ikusi ere egin ahalko dugu menturaz. Distantziak txikiagotzen doaz, bai. Baina ni Barakaldora noa. Kolosala izango da.
Eta zelan ez, giro politikoa ere ekarriko genuen hizpidera; urte osoan politikariak arrunt bihurtu eta protagonismoa doi bat kentzen diegun sasoia da. Baina ez dugu Karmelo gurekin izango zirikatzeko, eta Ataramiñen 09'-n argitaratu duen lagun kopuruak ilusioa eta beldurra eragingo digu.
Urteroko kontu horiek nostalgia bihurtzen dira urrundik begiratuta. Herriminaren onurak eta gaitzak, urrutiko intxaurrak eta hori guztia. Bosforoaren alde bietan, Europak Asiara eta ekialdeak mendebaldera begiratzen duen hiri honetan, parranda egin genuen gipuzkoar mordotxo bat, bizkaitar batzuk, arabarren bat eta lapurtarra lagun hartuta. Eta biharamuna Info7n Belodromoko saioa entzuten pasa, muezinaren otoitzerako deia tartekatzen zela, auzoek bildotsak sakrifikatu eta gero. Jon Maiaren «haientzat zer da Euskal Herria, Urepel ala Petronor?» entzuten ileak laztu, eta aste osoan zehar bertsoplaza.tv-n berriz ikusi, edo lilurazko irribarrea Maialen Lujanbioren jenialtasunekin Iturriagaren sarreren bila. Eztarriko korapiloa Arkaitz Estiballesen «tamalez sekula ere ez agertuko Jon Antza» puntuarekin, eta zer esan Aitor Sarriegik Belodromoa bihotzaren lekuan hartu zuenekoaz.
Lau urte barru zuzenean entzun ez eze, ikusi ere egin ahalko dugu menturaz. Distantziak txikiagotzen doaz, bai. Baina ni Barakaldora noa. Kolosala izango da.
2009-11-29
Espainiaren beldurrak
Turkian Kurbam Bayram edo Aid sakrifizioaren ospakizunerako prestaketetan zebiltzala, Giza Eskubideetako Batzordeko zuzendariarekin bildu gara. Estatuko puntu beltzak aipatu dizkigu; manifestazioen aurka eta atxilotuak komisariara eramatean poliziak darabilen gehiegizko indarkeria, eskuarki. Komisarian bertan tortura kasu gutxi, ordea. Europako presioek Turkiaren ukabila asko irekitzea ahalbidetu dute. 34 euskaldun inkomunikatuta zeuden une berean.
Nazioarteko erakundeen esanak esan, Espainiak oso presio txikia dauka giza eskubideak bete ditzan. Arazo handiena da Espainiak berak badakiela ez dela herrialde normalizatua. Gobernutik hurbilen dagoen egunkariak Kosovori buruzko erreportaje sorta egin du berriki (Espainia da independentzia aitortzen ez dion Europa mendebaldeko herrialde bakarra). Hashim Thaçi lehen ministroak «Kosovok ez du beste ezerekin zerikusirik» baino ez zioen. Argiago mintzatu zen Ikerketa politikoko institutuko zuzendaria: «Akats larria izan zen Kosovoko kasua barneko egitea. Euskal eta katalan separatismoek ez daukate zerikusirik hemen gertatu denarekin».
Kazeta berean, dalai-lamaren ordezkariarekiko elkarrizketa, Espainiako gobernuak bilerari uko egin eta gero: «Badirudi euskal eta katalan nazionalismoekin duten arazoa Tibetekin nahasten dutela. Erabat kasu desberdinak dira, baina itxuraz Espainiako Gobernuak antzekotasunak ikusten ditu bien artean». Berriki Hego Kurdistanen antzeko zerbait esan zidaten: petrolio itsaso baten gainean daude, Europako herrialde gehienek kontsulatuak dituzte, Turkia ere irekitzear da, baina Espainiak negoziorik gabe geratzea hobetsi du.
Ez diot nik Tibet, Kosovo eta Kurdistan kasu berberak edo antzekoak direnik, baina hala ikusten ditu Espainiak. Eta horiek antzekoak badira, zer beldur ez ote zaie piztuko bihar Eskoziako egun nazionalean Alex Salmondek erreferenduma egiteko proposamena egiten duenean? Eta Katalunia bidea erakusten.
Aid jai zoriontsua denoi. Cejna we ya Qurbane Piroz be!
Nazioarteko erakundeen esanak esan, Espainiak oso presio txikia dauka giza eskubideak bete ditzan. Arazo handiena da Espainiak berak badakiela ez dela herrialde normalizatua. Gobernutik hurbilen dagoen egunkariak Kosovori buruzko erreportaje sorta egin du berriki (Espainia da independentzia aitortzen ez dion Europa mendebaldeko herrialde bakarra). Hashim Thaçi lehen ministroak «Kosovok ez du beste ezerekin zerikusirik» baino ez zioen. Argiago mintzatu zen Ikerketa politikoko institutuko zuzendaria: «Akats larria izan zen Kosovoko kasua barneko egitea. Euskal eta katalan separatismoek ez daukate zerikusirik hemen gertatu denarekin».
Kazeta berean, dalai-lamaren ordezkariarekiko elkarrizketa, Espainiako gobernuak bilerari uko egin eta gero: «Badirudi euskal eta katalan nazionalismoekin duten arazoa Tibetekin nahasten dutela. Erabat kasu desberdinak dira, baina itxuraz Espainiako Gobernuak antzekotasunak ikusten ditu bien artean». Berriki Hego Kurdistanen antzeko zerbait esan zidaten: petrolio itsaso baten gainean daude, Europako herrialde gehienek kontsulatuak dituzte, Turkia ere irekitzear da, baina Espainiak negoziorik gabe geratzea hobetsi du.
Ez diot nik Tibet, Kosovo eta Kurdistan kasu berberak edo antzekoak direnik, baina hala ikusten ditu Espainiak. Eta horiek antzekoak badira, zer beldur ez ote zaie piztuko bihar Eskoziako egun nazionalean Alex Salmondek erreferenduma egiteko proposamena egiten duenean? Eta Katalunia bidea erakusten.
Aid jai zoriontsua denoi. Cejna we ya Qurbane Piroz be!
2009-11-22
Hobitik berbak
«Oskorriaren azken izpiek idatzi beharreko bidezidorra erakusten didate; nire urratsen azpiko orbelen hotsak hala esaten didate: 'Utzi zeure burua erortzen, eta askatasunaren bidea aurkituko duzu berriz ere'. Inoiz ez naiz heriotzaren beldur izan. Orain ere, bere presentzia berezi eta zintzoa nire ondoan sentitzen dudalarik, bere lurrina usaindu eta aurkitu nahi dut; heriotza, lur honen adiskide zaharrena. Ez dut heriotzaz mintzatu nahi, haren atzeko arrazoiez galdetu nahi dut. Gaur, askatasuna eta justizia bilatzen dutenen zigorra delarik, nola izan patuaren beldur?».
Ehsan Fatahianek duela hamar egun inguru idatzi zuen, Irango borreroek Sanandaj hiriko urkamendira eraman baino lehentxeago. Kurduek ez dute maite inoren aurrean negar egiterik, baina begiak gorritu zaizkie lagun gehienei berba horiek gogoan. Zarauzko hilerriaz oroitu nintzen, noski. 34 urte, eta norbere herriaren alde egiteak heriotza zigorra dauka oraindik ere. Eta Santi eta Josu gogoratzeko unea izan da, eta Legebiltzarrak Santi oroitu du, orduan parlamentaria zelako. Baina gaur ez zen hautetsi izango. Madrileraino bake bila joandakoak ere tiroka hartu zituzten, oraindik legez kanporatzeak doitu gabe zituztenek.
«Kartzelara sartu oro, heldua da hobira», idatzi zuen poetak, eta hobitik irtenda Filipe Bidarteren berbak ditugu ARGIAn, eta bideo ezin interesgarriagoa sarean. «Nik ez dut ulertzen eztabaida hori. Xantza baldin badago, ateratzeko baliatu behar duzu». Betiereko zigorraz dihardu, baina atzeratzen eta atzeratzen ari den eztabaidari heltzen dio halaber.
Gaurkoz, utzidazue Fatahianen azken berbekin amaitzen: «Agintari eta zapaltzaileek uste badute nire heriotzarekin auzi kurdua desagertu egingo dela, oker dabiltza. Nire eta nire moduko milaka lagunen heriotzak ez du samina sendatuko, su honi garrak baino ez dizkio erantsiko. Ez dago zalantzarik heriotza bakoitza bizitza berri baten hasiera dela».
Ehsan Fatahianek duela hamar egun inguru idatzi zuen, Irango borreroek Sanandaj hiriko urkamendira eraman baino lehentxeago. Kurduek ez dute maite inoren aurrean negar egiterik, baina begiak gorritu zaizkie lagun gehienei berba horiek gogoan. Zarauzko hilerriaz oroitu nintzen, noski. 34 urte, eta norbere herriaren alde egiteak heriotza zigorra dauka oraindik ere. Eta Santi eta Josu gogoratzeko unea izan da, eta Legebiltzarrak Santi oroitu du, orduan parlamentaria zelako. Baina gaur ez zen hautetsi izango. Madrileraino bake bila joandakoak ere tiroka hartu zituzten, oraindik legez kanporatzeak doitu gabe zituztenek.
«Kartzelara sartu oro, heldua da hobira», idatzi zuen poetak, eta hobitik irtenda Filipe Bidarteren berbak ditugu ARGIAn, eta bideo ezin interesgarriagoa sarean. «Nik ez dut ulertzen eztabaida hori. Xantza baldin badago, ateratzeko baliatu behar duzu». Betiereko zigorraz dihardu, baina atzeratzen eta atzeratzen ari den eztabaidari heltzen dio halaber.
Gaurkoz, utzidazue Fatahianen azken berbekin amaitzen: «Agintari eta zapaltzaileek uste badute nire heriotzarekin auzi kurdua desagertu egingo dela, oker dabiltza. Nire eta nire moduko milaka lagunen heriotzak ez du samina sendatuko, su honi garrak baino ez dizkio erantsiko. Ez dago zalantzarik heriotza bakoitza bizitza berri baten hasiera dela».
Subscribe to:
Posts (Atom)