2010-01-17

Ayiti, Ayiti

Deye mon, gen mon», «mendien atzetik, mendi gehiago» esan ohi dute haitiarrek. Ez dira mintzo geografiaz soilik, esaldia ez dator zortzi milioi lagunentzat soildutako mendiengatik, bizirik irauteko gainditu beharreko mendi erraldoiez dabil. Behin izan naiz herrialdean, egun gutxi batzuk. Ofizialki han jarraitzen dugu: muga itxita aurkitu eta Masacre ibaitik iritsi ginen Dominikar Errepublikara, irteera zigilurik ez pasaportean. Trujillo diktadoreak milaka haitiar hil baino lehendik ei du izena ibaiak, motiboa 1937an sarraski hartan berreskuratua.

Gaur Al Kaedari eta atzo komunismoari egozteko sinestezinak zirenak zegozkion Haitiri. Hiesaren jatorria buduaren lurrarekin lotu izan da orain ez hainbeste arte, eta haitiarrak noski Miami zein Quebec-eko krimen larrienen egileak. Frantzia? Beste norabait begira, bistan da. Hirukoloreduna urratu eta banderatik zuria kentzea du bekatuetan txikiena Haitik. Ekintza miserableak zenbat gura dauzkate herri kolonialek, baina nekez berdintzekoa Haitirekikoak: erraz esaten da 1825etik 1947 arte kalte-ordainak ordaintzen egon zela Frantziari, esklaboa esklabistari ordaintzen.

Papa Doc-en Tonton Macoute morroien aurkako dechoukaj mendekuak amaituta, mendian burua galduta kantari ziharduena zonbia zela gaztigatu zigun adiskideak. Jacmelgo budua, ihauteria, matxinoaren harrotasun ahaztua, denak ehortzi ei ditu azken triskantzak. Bogotan ikusi nuen Haiti azkenez, lurrikarak kendu digun Georges Anglade handiaren irribarrean.

Metropolitik askatu zen Ameriketako lehen kolonia munduko herrialderik boteretsuena da. Bigarrena, kontinenteko behartsuena, bezainbat mespretxuz begiratzen dutena Puerto Rico eta New York amesten duten dominikarrek eurek. Miresmena ere ez da gutxiago izan, Bolivarren esker onetik, Jose Marti, Nicolas Guillen edo Alejo Carpentierrera arte.

Orain ezetz, diote gringoek, laguntzera baino ez doazela. Eta nik sinetsi gura. Haitin baino ezin gertatu, eta Ayitik ere ezin jasan.

No comments: