Independentziara bidean

Hiru albiste nagusitu dira asteon munduan: Siria, Londres eta Espainia. Nork non egin, horrek arreta nagusia. Turkia sutan haserre da kurduek Sirian egindako urratsekin. Arabiarrak matxinatzea zilegi da, goitik behera salatu behar da suniten aurkako zapalketa, hiltzailea Damaskon zein Tel Aviven egon. Baina arabiartzeko asmoz lurrak kendu dizkieten kurduak altxatzen badira, orduan dardara egiten du Ankarak. Eta zakur amorratuaren moduan lehertu da Recep Tayyip Erdogan. Manipulazioak hasi du bidea: Baxar al-Assadek «terroristei» lurrak eman ei dizkie, Turkiak matxino sunitei babesaren kontraeraso gisa. Bost axola gezurra izatea, Qamishlin egunotan egondako borrokek argi adierazten dutenez. Erdoganek argi erantzun du, galdetu diotelarik ea Siriari erasoko dioten PKK Kurdistango Langileen Alderdia gerrilla nagusitzen bada: «Hori eztabaidagai ere ez da, emanda dator hori. Hori dugu asmoa, hori da egin beharrekoa». Izan zitekeen belatz sionista bat Gazari buruz berbetan, baina ez, Erdogan da, palestinarren babesle handia. Domina, ereserki eta malkoak ikusiko ditugu asteotan. Nik Afrin herriko lagun gazte baten zirrara ekarri gura dut. Durangon egon zen Siwar duela urte eta erdi, asteon egin dugu berba. Zaila da azaltzea zeinen hunkituta dagoen, bere herrian Kurdistango bandera ikusita.

Londresen, datu pare bat: duela lau urte ez zuen parte hartu Hego Sudanek. Aurten bai. Baina Kosovok ez. Serbiarekin akordioa lortu ezean jai dauka, mendebaldeak babestuta ere. Independentzia aldarrikatu daiteke eta estatu gisa funtzionatzen hasi, baina jatorrizko estatuaren onarpena lortu arte —borondatez zein behartuta—, bereizitako estatu berri batek ez du normaltasunik izango. Horretan ibili da Ban Ki-moon egunotan Belgraden eta Pristinan. Badira ukoan tematutako estatuak, eta badira errealitatea onartzeko arazorik ez dutenak: barkamena eskatu diote Joe Allen galestar futbolariari, eta Olinpiar Jokoetako liburuxkak berriz argitaratu, nazionalitatearen lekuan «ingelesa» zekarrelako.

Gales nazioa dela onartzeak ez du galestarren independentismoa hazten edo murrizten. Kataluniari naziotasuna ukatzeak, berriz, ekarri du independentismoaren hazkundea. Egunotan umiliazioa izan da nagusi Espainian: mezu arrazistak Empordako suteetan laguntza katalanez eskatu zutelako, eta zer esan Generalitateak asteartean erreskatea iragarri zuelarik. Morrontza hori gainditzeko finantzaketa eredu berriaren alde bozkatu zuten parlamentuan biharamunean, eta Artur Masek oharra egin zuen: Madrilen erantzunak «garrantzi handiko ondorioak izango ditu Kataluniaren eta estatu osoaren arteko harremanean». Estatutu urardotuari ezetz esan zioten legez aurreratu daiteke finantzaketari emango zaion ezezkoa. Bide orria argi markatu du Ferran Requejok El Temps astekarian: hauteskundeak aurreratuko ditu Masek, krisiak estatuak autonomien aurka egingo duelako, edo finantzaketa ukatutakoan. CiUk Ogasun katalanaren promesa baztertu eta erradikalago jokatuko du. «Gero koalizio gobernua eratu beharko lukete —ERCk eta CiUk gutxienez». Independentzia prestatzeko gobernua, dio Requejok, nazioartean batez ere: «Aliatuak bilatu behar dituzu edo, gutxienez, saiatu gutxitzen prozesuaren aurkako aktoreak. AEBekin, Nazio Batuekin hitz egin behar da, eta Europan aliatu egokiak izan. Argi izan behar da Katalunia Espainiatik joaten bada, Espainia ahuldu egingo dela, eta EBko estatu batzuentzat hori interesgarria izan daiteke. Hori guztia gertatzen bada, estatuak gogortasun handiz erantzungo du: mediatikoa, politikoa, juridikoa, nazioartekoa, setio egoera dei dezake edo autonomia suspenditu...». Ezker-eskuin zalantzei aurre egiteko: «Eguneroko kudeaketa ere egin behar da. Baina argi izanda zein den lehendabiziko helburua. Munduan Kataluniaren lekua indartzeko gobernua da. Eta ez dago indarketa hoberik, Europaren baitan estatu berria eratzea baino».

Zinez jakingarria da Requejok dioena. Etxeko lanei eta, batez ere, kanpokoei begira, horrelako sezesiorik ia inoiz gertatu ez dela jakitun: «Ez dago erreferente enpirikorik, eta gauzak zorrotz egin behar dira, urratsez urrats eta mugimendu bakoitzaren kostu eta onurak kalkulatzen. Hori diot batzuetan su-zelaiko independentismo moduko bat nabari dudalako, esaten duena katalanen esku dagoela soilik independente izatea. Ez. Prozesua askoz konplikatuagoa da. Bide horretatik joan behar dugu, baina ez da bide erraza. Helburuetan irmo eta sendoa izan behar da, baina egiteko urratsetan profesionaltasun handia, aliantzak, azkartasuna eta konplizitateak».

Bide orria markatzen du, baina orria idaztea, herri bakoitzari dagokio.

BERRIAn argitaratua

Batasuna

Duela astebete, Siriako kurduek Masud Barzani (Irakeko) Hego Kurdistango lehendakariak sustatuta lortutako hitzarmena aipatu genuen. Kurdistango Kontseilu Nazionalak —hamabi bat alderdi biltzen ditu— eta PKKren Siriako adar Batasunaren Alderdi Nazionalak (PYD) izenpetu zuten, eta denen artean Herritarren Defentsarako Batasuna (YPG) sortu. Gogoan hartu behar da duela hilabete eta erdi elkarrekiko tirabirek hainbat hildako eragin zituztela Afrin aldean, Halabetik Turkiara artean dagoen eskualde kurdu menditsuan. PYDri Baxar al-Assaden txotxongilo izatea leporatu zioten, eta horregatik erregimenak eskualde kurduak kontrolatzeko baimena eman ziola. PYDk behin eta berriz esan du Al-Assaden aurka dagoela, baina baita Siriako oposizio islamistaren aurka ere. Turkiaren aterpea daukate, eta hori ez da inoiz dohainik izaten.

Asteazkenean, Defentsa ministroa hil zuten. Erregimenaren pretoriar guardia desagertu zen, Segurtasun Nazionalaren eraikinean egindako atentatuan, hau da, Siriako lekurik gotortuenean. Erakunde islamista batek eta Siriako Armada Libreak (FSA) bere gain hartu dute erasoa, baina hortik aurrera ez dugu askorik jakin, atentatugilea bizkartzain bat izan ote zen salbu. Bada atentaturik izan ere ez zela izan dioenik, maiatzean aldarrikatu baitzuen FSAk ministroaren hilketa. Azalpen irudimentsua izan liteke, baina erregimenaren bihotzeraino infiltratzeko gaitasunetik oso urrun zirudien orain arte FSAk. Saudi Arabiak eta Qatarrek armatuta ere, egin kontu ez direla gai izan herri edo lurralderik bere gain hartzeko.

Damaskoko erasoa joan den igandean hasi zuten matxinoek. Asteazkeneko atentatuak borrokaldiak indartu zituen. Ostegunean, Turkia eta Irakeko hainbat mugako gune konkistatu zituzten —errenditu ziren siriar soldaduak sarraskitu zituzten matxinoek, mugaren beste aldeko irakiar soldaduek esan dutenez— , eta, ostiralean, Halabeko hainbat auzune hartu zituzten. Erregimenak, halaber, Al-Midan eta Damasko hegoaldeko zenbait gune berreskuratu zituen. Horraino azken ordukoen irakurketa. Gero, Siriak behera egin zuen hedabideetan, AEBetako tiroketagatik, Damaskon den holandar kazetariak Twitterren azaldu zuen legez: «Denverren zerbait jazo dela entzun dut. Egun lasaia orduan niretzat».

Gerraren azkenetan gauden ala luze joko duen, horra galdera. Baina erregimenarentzat aste kritikoa izan da. Robert Fiskek: «Oraindik izango da sarraskirik, noski. Zergatik joan ziren ihesi osterantzean milaka siriar Yarmouk palestinarren iheslari eremura, arabiar munduan traizio gehien jasan duten herritarren babesaren bila?». Fiskek mapari erreparatzeko ere eskatzen zuen, Errusiaren jarrera ulertzeko: Kaukasotik uste baino hurbilago dago Siria, eta kezka dauka Txetxeniatik hurbil gobernu islamista izango ote den.

Al-Assad Latakian zela zabaldu zuen oposizioak. Alaui sinestunen eskualdea Turkia eta Libanoko kostaldean dago. Mendetan Hama eta Homseko jauntxo suniten menpe egon ziren, harik eta 1970eko hamarkadan Siriako estatuaren jabe egin eta alauitak nagusi diren erregimen laikoa antolatu arte. Bizpahiru hedabidetan gutxienez aipatu da Frantziako protektoratu garaian legez alaui estatua eratzeko asmoa egon litekeela.

Kurduek bai, egin dute urratsa. Saddam Husseinek, Turkiako armadak eta paramilitarrek, Irango erregimenak sarraskitu dituzte azken 25 urteotan, eta 90eko hamarkadan kurduen arteko borrokak ere izan ziren. Eskarmentua ikasita, Barzanik argi esan izan du: «Desadostasunak desadostasun, kurduen arteko gerra gehiagorik ez». Siriako kurduak batu ditu, eta berehala matxinatu dira. Kobani herria hartu zuten ostegunean. Amuda eta Afrin gero. Lerrook larunbatean idazten ari naizela, Qamishli hartzeko ahaleginetan dira. 2004an matxinatu ziren Qamishlin kurduak, eta gogor zapaldu zituzten. Arabiarrek ez zieten jaramonik egin orduan, horixe gogorarazten diete azken hilabeteotako utzikeria aurpegiratzen dietenei.

Kurdistango eguzkiaren bandera da nagusi, PYD/PKKkoaren aurretik, nahiz eta hori ere ez den ezkutatu. Baina pentsa liteke, badagoela arrazoi estrategikorik horretarako. Turkia arduratuta dago, Kobani muga-mugan dago, eta Qamishli eta Turkiaren menpeko Nusaybin (PKK-k babes handia duen hiria, bidenabar), mugak bereizitako hiri bera dira. Siriako Kurdistango hiri nagusia da Qamishli, balizko autonomiako hiriburua da, baina baita multietnikoa ere: kurduera nagusi da, baina asko dira armeniarrak eta asiriar kristauak ere. Gauzak gehiago nahasteko, Barzaniren papera dago: egun kurdu gehienek errespetatzen dute, baina harreman estua dauka Ankararekin ere. Are gehiago, lotura ekonomikoa: Kirkukeko petrolioa Turkiara bideratzen ari da Kurdistango gobernua, bi aldeak aberasten. Bagdad haserre bizian dago horregatik. Ekialde Hurbileko jukutriak dira, AEBek ekarritako Irakeko agintari xiitak Iranen eta Assaden aliatu bihurtu dira, eta Hego Kurdistan Turkia neoislamistaren aliatu. Baina aliantza eta taktiken gainetik, kurduak elkar ez hiltzera tematu dira, eta askatasunaren aldeko bidea ez da taktika bat, biziraupenerako ezinbestekoa da, Turkiak babestutako erregimen islamista gailentzen bada batez ere. Estrategikoa da batasuna. Nazio zapaldu guztietan.
BERRIAn argitaratua.

Siriako kurduen hitzarmena

Aste berezia izan da Kurdistanen. Ekialde Hurbilean oro har, ziur asko. Ez dira kasualitatez izan Errusiaren zenbait mugimendu: Vladimir Putin Israelen, Sergei Lavrov Atzerri ministroa Baxar al-Assaden erregimena estutzen eta oposizioarekin biltzen. Siriako odolusteak posizioa indartzeko parada eskaini dio Moskuri. Inperioen arteko gatazka bihurtu da neurri handi batean, eta afrikar esaerak dioenez, bi elefantek borrokatzean, zoruak sufritzen du. Siria erlijioen arteko gerra zibilera doa. Manaf Tlass jeneralak Al-Assad utzi eta oposizioaren alde egin duela hedatu du Mendebaldeak, erregimenarentzako kolpe handi gisa aurkeztuta. Tentuz hartu behar dira horrelakoak, lehen ere zenbait desertzio antzeratsu aurkeztu dira eta. Baina badirudi erregimeneko eta armadako sunita erlijioko figura nagusia zela, eta erlijioen arteko espirala handituko duela. Iraken antzeko, baina aurkako panorama indartzen ari da: Saddam Husseinen erregimenak bere tribu sunitaren nagusitasuna gehiengo xiitari inposatzen zion artean, Sirian kostaldetik Libanoko mugara doan gutxiengo alauitak boterea izan du assadtarrekin. Nahiz eta, aitortu behar den, erregimenaren krimen eta ustelkeria guztiekin, asmatu duela gutxiengo druso eta kristauak alde izaten, baita klase ertaineko sunita asko ere. Horregatik, sunita horiek matxinadarekin bat egitea kolpea izan dakioke erregimenari.

Kurduen auzia desberdina izan da ia urte eta erdiko matxinadan. Oposizioarekin bat egin edo haiengana hurbiltzeko tentazioan —eta ekintzan— ibili dira Siriako Kurdistango hainbat alderdi, eta alderdiez nazkatutako milaka gazte irten dira kaleetara protestan. Baina Batasun Demokratikoaren Alderdiak (PYD, hau da, PKK gerrillaren Siriako adarra) protesta horiei aurre egin die, eta lortu du matxinada Kurdistanera ez zabaltzea. Ez da jarrera politiko erraza izan: Siriako Kurdistan PYD kontrolpean dago, baina bi etsairen artean eta etxe barneko lehian jardun behar izan du. «Al-Assaden gobernuak Kurdistanen kontrola galdu du», esan zuen asteazkenean Salih Muslim PYDko buruzagiak. Al-Assadekin bat egitea leporatu diote PYDri: kurduek matxinadarekin bat ez egitearen truke, PKKri askatasun osoa emango lioke erregimenak. Lehen ere luzaro erabili zuen Al-Assad aita zenak PKKren karta, harik eta 1998an Turkiak gerrarako mehatxu egin eta Damaskok Abdullah Ocalan kanporatu zuen arte. Bestelako azalpena eman du PYDk: Siriako hondamendia Kurdistan askatzeko baliatu duela, jakinik erregimenak ez zuela bigarren fronte bat irekiko. Hamarkada luzez ukatutakoa, aginte kurdua, kurduerazko eskolak, hedabideak dauzkate orain Siriako Kurdistanen. Herrien sarrerak kontrolguneak ditu PYDk, eta horiei eusteko borondatea, herritarren batzordeen bidez. «Ez, PKKk eta PYDk, herritarrek eurek eragotzi diote Siriako Armada Askeari (FSA) Efrinen (herri kurdu bat) sartzea. Ez dugu nahi FSA herri kurduetan sartzea eta militarrei aitzakia ematea gu txikitzeko. Gure jendea babestea geure ardura da. FSA ez da armada koordinatua, ehun dibisio ditu. Ez dira elkarrekin komunikatzen eta asko lapurrak edo bahitzaileak baino ez dira, FSAren aitzakian. Uste dut alderdi kurduek badakitela beharrezko direla kontrolgune horiek, aurka daude beraiek ez daudelako kontrol horietan. Gure atea zabalik dago denentzat. Baina inozoegia da esatea egoera honetan ez dela kontrolik. Kontrolgune horiek ez baleude, arabiarrak jazarriko litzaizkieke kurduei».

Ia urte eta erdian, PYDk lortu du Kurdistanen nagusitzea, baina beste alderdiekiko gatazka ere ekarri dio. Al-Assad ez bota nahi izatea leporatu diote PYDri, eta horrek Turkiarekin bat egitea beste alderdiei. Ezin ahaztu oposizioan indar pixka bat duen Siriako Kontseilu Nazionalak (SNC) Turkian diharduela, Ankararen erabateko babesarekin. Eta Turkiaren asmoa Ekialde Hurbilean nagusitzea bada, are auzi garrantzitsuago du barnekoa, Kurdistango gatazka. Sirian PKKren kontrolpean legokeen Kurdistan autonomoa onartezintzat du.

Siriako oposizioak Abdel Basset Sayda kurdua izendatu zuen buruzagi ekainaren 10ean, hartara kurduak erakarriko zituelakoan. Baina PYD ez beste alderdiak biltzen dituen Batzorde Nazional Kurdua ere gogaitu da Siriako Kontseilu Nazionalaz, eta geroz eta ageriago daukan agenda islamista sunita eta arabiarrarekin. Kairon joan den astean egindako azken bilera utzi egin zuten kurduek, SNCk, promesez haratago, ezer izenpetzeari uko egin baitzion. Ez autonomia edo federalismoa soilik, baita kurduera hizkuntza ofizial izatea eta herrialdeak arabiar izena kentzea ere.

Irakeko Kurdistango Gobernuak diplomazia lan handia egin du gatazkan zehar. Massud Barzani lehendakariak deituta, behin betikoa izatea erabaki duten hitzarmena izenpetu zuten PYDk eta gainontzeko alderdi kurduek, Batzorde Kurdu Gorena sortzeko. Denborak esango du zein den hitzarmenaren garrantzia, baina kurduek ulertu dute batuta egon behar dutela. Erregimenaren aurka bezainbat, oposizio islamistari, arabiar nazionalismoari eta, batez ere, Turkiari indartsu aurre egiteko. Etorkizuna ez dago idatzita, eta kurduek aukera paregabea daukate. Dena irabazteko, eta dena galtzeko.
BERRIAn argitaratua

Anglosaxoniar eztabaidak

Inoiz aipatu dudala uste dut, Geografia klase bat: Anglo-normandiar uharteak mapan adierazterik bai? Izenak berak ematen du pista nahikorik, egia esan. Hortxe, Bretainiatik iparrera eta Normandiatik ipar-mendebaldera dauden puntu txiki horiek dira. Frantziatik jauzi txiki batera, baina britainiarrak. Normandiera —frantses mintzaira— biztanleen ehuneko hiruk dakite doi-doi, gaur egun, baina uharteek burujabetza maila handia daukate: ez dira Europako Batasunean, ez eta Erresuma Batuko kide ere, Koroaren dependentzia baizik, Irlandako itsasoan den Man uhartea legez. Arrantzan eta turismoan oinarrituriko ekonomia izan zuten uharteok, harik eta 60ko hamarkadan abantaila fiskalak eskaintzen hasi eta hainbat enpresaren aterpe bihurtu zen. Kaiman uharteak edo Gibraltar bezain ezagun izan gabe ere, Anglo-normandair uharteek eta Manek dirua zuritzeko zerrenda beltzetan lekua izan dute luzaroan.

Azkenaldian, horratik, britainiar auzitegiek galga jarri diote uharteotako zenbait praktikari. Eta berehala piztu da eztabaida: «Herrialde txiki asko daude munduan ez eze, baita Europan ere, gu baino nabarmen txikiagoak, eta ondo moldatu dira burujabetasunarekin. Erresuma Batuarekiko lotura apurtzea onuragarri bazaigu, horretarako prest egon beharko genuke». Jersey uharteko ministro baten berbak dira. Ez ei dago independentziaren alde, eztabaida eta erreferendumaren aurka aztertzearen alde baizik. Oihartzuna Man uhartera iritsi da berehala: «Ez dut uste Erresuma Batuarekikoak eten beharko genituzkeenik. Baina, noski, Manentzako onena dena eztabaidatu behar dugu». Eta Zuberoaren erdia ez diren uharteotako hedabideetan independentziaren aldekoak eta aurkakoak irakur daitezke: burujabetzak eskuak libre izatea dakar, baina baita britainiar pasaportearen abantailak galtzea ere, Europako Batasunetik urruntzea...

Eskoziak berez dakarren eztabaida da. Galesko Plaid Cymruko Leanne Woodek esan du: «Eztabaida ez dago iraganera (historiara) begira. Potentziala etorkizunean dago. Eskoziako erreferenduma aukera zirraragarria da, ez uharteotako nazioen arteko harremanak baztertzeko, harremanok berraztertzeko baizik».

Benetan inbidia ematen du zer motatako eztabaidak ari diren jazotzen erreferenduma horren barneratuta dauden herrialdeetan. Shetland uharteek Eskozia independentean zein leku luketen aztertu dute. Londres edo Edinburgo biak dituzte oso urrun. Eta beste inork baino hurbilago Norvegia, 500 urteko ondare bikingoaren ondorio.

Britainiar liberalen kontuak direla pentsa liteke. Baina Europaz kanpo ere berdin-antzera dihardute. Ez Malvinetan soilik. Karibeko Turk eta Caico artxipelagoa Bahamen ondoan dago Ameriketan. Atzerri Ministerioko Commonwealtheko idazkari Henry Bellinghamen berbak: «Itsasoz Haraindiko Lurraldeek Erresuma Batutik onura jasotzen dutela uste dugu; bientzako onuragarri den lotura da. Baina argi utzi dugu, halaber, herritarren etorkizuna haien esku dagoela; autodeterminazioan sinesten dugu, ez gara neutralak horretan». Parlamentuan gehiengoa balego, erreferenduma egingo dute, eta hala bozkatuz gero, independente bihurtuko dira Turk eta Caico uharteak. «Oso erraza da, Turk eta Caico uharteetako herritarrek independentzia gura badute, haiei dagokie; horixe bera da autodeterminazioa».

Egia da, mundu osoan ez dago jarrera bera: indarkeriak gora egin du Papuan azken hiletan. Independentistek negoziatzeko dei egin diote gobernuari. Berba egiteko prest dagoela erantzun du Susilo Bambang Yudhoyono Indonesiako lehendakariak, baina mezu argia ere bidali die: «Papuaren independentziaren gaineko bozketari buruz hitz egin nahi baduzue, ez dugu ezer hitz egiterik».

Batzuetan hurbilagoak zaizkigu hirugarren munduko erregimen militaristetako berbak, hurbileko demokrazietakoak baino.
BERRIAn argitaratua

Korporatibismo pixka bat

Istanbulera itzuli naiz aldi batez, lagun zaharrei bisita laburra egitera. Egun ederrak izan dira hangoaz eta hemengoaz. Kazetariak, kexu, beti bezala. Espainiarrak urritzen ari dira. Espainiako egunkaririk ospetsueneko berriemaile gisa ageri zen kolaboratzailea ere etxera dator; udaberri osoan, hiru hilean, seiehun euro lortu ditu. Horrelakoak dira gauzak, bi urte Eurasiako hiririk garrantzitsuenetakoan bizitzen, eta hizkuntzari neurria hartzen hasitakoan, kontaktu mordoa eginda, etxera itzuli behar. Espainia beti beste aldera begira, Atlantikoaz haratago, Europaren edo Mediterraneoaren garrantzia ulertu ezinik.

Gurean ere ez da falta ikuspegi hori duenik. Zorionez bada Eurasiaren garrantzi estrategikoaz gain, continuum baten bizi garen herrien, hizkuntzen eta pertsonen bizipenak gurera ekartzen digunik. Bost urte baino gehiago dira elkar ezagutu genuela, Balkanei buruzko foroetan, ingelesez. Gero Istanbulera eta Kaukasoraino joan ginen elkarrekin. Titulurik gabeko zoro geniala, muturra sartzen hasi eta euskal kazetaritzan azkenaldiko lanik bikainenetakoa egin du Karlos Zurutuzak. Bere bidea lantzen, breaking news-ekin baino askoz gehiago inork gutxik hartuko ez dituen istorio zirraragarriekin, aitapontekorik edo izen handirik gabe. Rikardo Arregi saria jaso du, lehenago Argia-k eta Balutxistango diasporak saritu legez. Euskaratik mundura, espainieraren zubirik gabe natural diharduen kazetaria dugu, teoriarik gabe praktikan egin du denok ikasi beharreko bidea. Astean behin edo birritan bidaliko diogu elkarri hemengo eta hango albisteren bat, eta ez dut gogoan inoiz espainierazko konturik igorri izana. Euskal hedabideetatik EFEko teletipoak ezabatuta, nazioarteko sailak desberdinak lirateke.

Istanbulgo liburu-denda batean Mizgin Arslanekin ere geratu naiz asteotan tea hartzeko. Bere dokumentalaren azken bertsioa utzi dit, etxera bueltan ikusi dut hegazkinean. Indartsua da, eta loturak sortzen dira gogoan halabeharrez. Idatzi nuen duela hil batzuk: Josu Martinezen Itsasoaren alaba dokumentala ikusi genuen bere etxean, eta Errioxako ardoa, eta Mikel Laboa gero, eta pisukideak Dersimgo sarraskiaren oroitzapena Gernikarekin lotu, eta orduak aurrera, eta egin nahi zuen filma argi ikusi zuen. Maxmurgo iheslari eremutik itzuli berri zen Mizgin artean. Duela hogei urte ireki zuten Irakeko Kurdistanen, Turkiak txikitutako herrietako iheslariek. Haren defentsan hil zuten Mizginen aita gerrillaria. Alabak GALen krimenak ikusi eta argi ikusi zuen zer egin nahi zuen. Pasaian idatzi zuen gidoia. Orain Donostiako zinemaldian estreinatu nahiko luke. Eta horregatik, edo parean egokitu delako, otsailean atxilotu zuen Turkiako Poliziak, hilotan milaka alkate, abokatu, kazetari eta kulturgile legez. Galdekatu eta libre utzi zuten, «dena esan nien, ez nuen ezer ezkutatzeko. Espainiara zertara joan nintzen ere galdetu zidaten. Idatzi egiten dut. Zinegilea naiz eta filmak egiten ditut». Ia iraingarria den xalotasunez mintzo da Mizgin. Jakina ez zeukala ezkutatzekorik, izanda ere aski lukete polizia-etxera deitzea, ordu txikietan etxera sartu beharrean. Baina kaltea egina dago. «Astebetez izutu egiten nintzen norbait kurdueraz entzutean, amak telebista kurdua ikustean ere aldatzeko esaten nion, horrek arazoak ekar ziezazkigukeela jakinda».

Hurrengo filma lantzen ari da. Esperientzia propiotik hori ere: milaka haur kurdu familietatik urrunduta hezten dituzte Turkiako estatuko eskola xenofoboetan, kurduera debekatuta eta turkiartasun harroputza ezartzen. Bere esperientziatik umorezko filma egin daitekeelakoan dago. Lehen eszena ere argi du: umeak olgetan dabiltzala, errepublikaren sortzaile Mustafa Kemal Ataturken bustoa jausi eta txiki-txiki eginda geldituko da. Zaila da probokazioaren neurria azaltzen, espainiar bandera bat erretzen agertzea ere gutxi da konparazioan. Tira, kontua da filmerako diru-laguntza eskatu diola Turkiako Kultura Ministerioari, eta lortzeko itxaropena ere badaukala. Ez dakit xaloegia dudan laguna, edo euskaldun sortzaileok eskizofrenia handiegian bizi garen. Turkian (Turkian!) ministerioak lagun dezakeena, alderdi bat legez kanpo uzteko aitzakia bihur daiteke Espainian. Akaso geu ginen xaloegiak, eta Barrura begiratzeko leihoak ireki zitezkeela uste genuen. Baina nazioartean ibili garen kazetariok aspaldi badakigu: errazago da Ekialde Hurbileko edozein matxinori erreportajea egitea, Arnaldo Otegirekin aurrez aurreko elkarrizketa baino.
BERRIAn argitaratua