Ez dakit euskaldun guztiek izan duten parajeotako fijazioa Asturiesekin, edo Far Westekoon hurbiltasuna den (edo baztertuetan baztertuenetara jotzeko joera propioa, menturaz). Pentsatzen dut zuberotarrek biarnesekin, nafarrek aragoarrekin eta arabarrek errioxarrekin antzeko konplizitatea izango dutela sarri askotan, eta bizkaitar eta kantabriarren artean (Enkarterrikoak salbuespen) ez da inoiz horrelakorik egon. Besterik da asturiarrekiko. Asko zen herri borrokalariaren fama, noski, meatzariekiko sinpatia, ezkertiartasuna, kontu nazionaletik haratago. Baina nik aspaldi izan ditut bazter horiek gustuko, asturiarrek sarri leporatu arren ez garela Picostik haratago joaten. Hizkuntzarena ere zeharo borroka interesgarria da, hiztunak euskaldunen pare-pare dira, abertzaletasunak indar urri eta sakabanatua du egiaz, baina hizkuntzaren aldeko jarrera asko indartu da, Espainian eta "periferietan" era interesatuan ezkutatu arren. Lehenean, orain arteko hirurekin nahiko daukatelakoan, eta hiru horietan, agrabiatuen "klub esklusiboa" osatzen dugulako. Galeusca (politikoa, kulturala, hizkuntza aldetik) Asturiesera hedatuz gero, nork ukatu gero Aragoari? Edo Kanariar Uharteei? Madril eta "periferikook", bat gatoz, klub esklusiboa eta kitto. Entzuna dut idazleen Galeuscan sartzeko ere eskatu zutela asturiar idazleek duela urte batzuk, eta ezetza eman zitzaien, galiziarren presioz nagusiki, eta besteek ahotsik altxatu barik asturiarren alde. Gero etorri dira Xuan Belloren arrakasta, Pablo Anton Marin Estrada (euskaraz Bizitzaren gesala dauka, 2000. urteko Apirila saria irabazi baitzuen, nik aurten El amor de la Habana irakurri diot eta Belloren haritik aski istorio hurbilak dakartza)... Berta Piñan poeta ezaguna zen Euskal Herriko zenbaitentzat (Itxaro Bordak itzuli zizkion poema batzuk Maiatz aldizkarirako 1994an), baina iaz beste zirkulu batzutan ere aipagai izan zen, Felipe printzeak haren poema batekin itxi baitzuen bere izena daraman sari banaketa. Asturiarren gurutzea ere baita hori, penintsulatik inor baino baztertuago eta ezin besteon periferiko izaera erdietsi, don Pelayo eta Covadonga (Cuadonga) bertan izanik... Espainian ere, gogorrak baina sinpatikoak dira oraindik (sasoi bateko euskaldunen gisan), ez katalanak bezain antipatiko (hizkuntzaren alde borrokatzeko asko duten seinale), eta galiziarren... ulertzeko gaitza ere bada, askotan hain etxeko sentitu dugun herri horien artean dagoen ezinikusia, abertzaleengandik hasita. BNGren estatutu-egitasmoari El Mundok eman zion egurra eta espainiar nazionalismo osoak jarraitu, jarrera espansionista zuela-eta, Bierzo (El Bierzu/O Bierzo) haranean, Zamora alde batean, Asturies mendebaldean... asturierari buruzko erreportaje pare bat idatzi nituen bere egunean, eta penatzekoa zen bataren eta bestearen webgune eta foroetan irakurri beharrekoak. "Asturiar abertzaleak espainolistekin bat galizieraren aurka", "badatoz 36an legez faxistak Galiziatik Asturies errepublikarra konkistatzera", e.a.
"Dialektua, armadarik gabeko hizkuntza da" esan zuen norbaitek, eta asturiarrek gehiegitxotan entzun dute bablea dialektua baino ez dela. Eta hara non 1999an Portugalek ofizial izendatzen duen Miranda do Douro-n egiten den mirandes hizkera (asturiera/leonera, funtsean). Baina galiziarrek argi daukate Eo eta Navia haranetan galizieraz egiten dela. Asturiarrek ezetz. Hemen erdibidekoaren alde egin dute, zuzenena trantsisiozko hizkeratzat hartzea ei da, penintsulako iparraldean hizkuntzak garapen historiko baten ondorio direnez eta ez hegoalderago egindako konkisten ondorio. Hau da, asturieraren eta galizieraren artean ez bata eta ez beste ez diren hizkerak egon beharko dutela, bataren ezaugarriak galduz eta bestearen agertuz doazen neurrian, eta Eo-navia haranak galizieradunak hartuz gero, erdibideko hizkeren marra ekialderago ekarri beharko dela. Gurera ekarrita, zer dira Elgoibar eta inguruetako euskarak? gipuzkera ala bizkaiera? Ez da Arratiako euskara, ez eta Donostiakoa ere, marrak eginez gero batean edo bestean sartuko ditugu, baina bateko ezaugarriak eta bestekoak agertzen dira. Hori, maila politikora igoz gero.... eta nonbait, BNGk bulegoak zabaldu haran horietan (bestalde, jarraitzaleak ere badituen seinale). Halaxe gauzak, azken aldiko albiste zehatzik izan ez arren, Asturiesek beti izango du txoko berezia nigan, literaturan hasi, segi topiko etiliko edo folklorikoetan, eta mapan ezkerrera begiratuta agertzen den bazter kuttun hori izaten.
1 comment:
Deoi gustatzen zaigu mugak jartzen ibiltzea, eta mugak ez dira ia inoiz beltzetik zurirako saltoak. Euskara eta gaztelaniaren artekoa gero eta lausoagoa ei da (euskañola), eta mugak geografikotik gero eta gutxiago.
Portzierto, blog polita, baina beltz horrekin pistojo akabatu behar dugu.
Post a Comment