2012-12-15

Sezesioa Konstituzioan

Modan-modan jarri zaigu/dugu Eskozia, Katalunia betitik ezagutzen genuen, eta Flandria ez zaigu arrotz. Puerto Ricon euskal jatorria dauka biztanleen zati handi batek, eta Quebecen ere ez zaigu ahaide eta lagunik falta. Sri Lankako tamilak, Tibet, Kurdistan, uigurrak ere, entzun ditu noiz edo noiz auzi independentistetan interesa daukanak. Baina nork zuen Azawaden berri duela urtebete? Nork Sudango hegoalde beltzak estatua eratzear zeukala, orain urte bi? Casamance, Cabinda, Oromia, Zanzibar, Mombasa...

Horietan guztietan, egun dauden estatutik bereizteko mugimendu politikoak daude, baita erakunde armatuak herrialde baten baino gehiagotan. Kolonialismoak Senegal frantses musulmanean kokatu zuen Casamance animista, kolonia portuges eta britainiarren artean egon arren. Cabinda ere, Angolatik kanpo Portugalen kolonia izandako eskualdea da, eta Zanzibarrek eta Mombasak Indiako Ozeanoko eskualdeetako ondare arabiar musulmana aldarrikatzen dute Kenya eta Tanzaniako «estatu zentralaren aldean». Berriki eskandalua izan da Kenyan, Mombasa aldeko alderdi independentista legezko zela ebatzi zutelako epaileek. Sezesionismoa delitu larria da herrialde gehienen iruditerian, traizioarekin estu lotua. Bost axola herrialde horiek atzo goizean sortu izana eta 1885eko Berlingo Konferentziak eraturiko mapetan izatea oinarria. Aberria apurtzea onartezina da, baita potentzia anglosaxoniarren menpe egon diren lekuetan ere, eta demokraziak britainiar tradizio protestante indibidualista izanagatik.

Eta Oromia? Oromiak Etiopia erdia hartzen du, estatuaren hego-mendebaldetik ekialdera, Kenyatik Somalia eta Djiboutiraino, eta gainontzeko etnien eskualdeen erdian dago, hau da, zail da Etiopiarik irudikatzen Oromiarik gabe. Eta asteon Bekele Gerba eta Olbana Lelisa Oromiako buruzagi politikoei hamahiru eta zortzi urteko espetxe zigorrak ezarri dizkiete, «matxinada sezesionista sustatzeagatik». Erabat bidegabea dela salatu du Bekelek.

Etiopiak badu berezitasun bat. Konstituzioko 39. artikulua. Honela dio lehen puntuak: «Etiopiako nazio, nazionalitate zein herri orok (nation, nationality or people) autodeterminazio eskubide mugagabea izanen du sezesioraino». Horrelako eskubiderik lege gorenean aitortzen duen ia estatu bakarra da munduan. Gogoan izan behar da Serbiak ere izan zuela halakorik, Konstituzioan sezesioa onartuta, baina Montenegrorako baino ez, hau da, etnikoki serbiarrengandik hurbilen zen herriarentzat (erlijio eta hizkuntza bera dute biek, eta nortasun bateratua agerian gelditu zen Balkanetako gerretan), onartuta zegoen sezesiorako eskubidea, baina elkarbizitza guztiz etenda zegoen Kosovon, errepublika gehienak baino homogeneoagoa zen Kosovori, ez zitzaion horrelakorik aitortzen. Jugoslavia eta Sobiet Batasuna ere aipatu izan dira, Konstituzioak autodeterminazioa aitortu baina egiaz gauzatzerik ez zeukaten estatu gisa.

Etiopiak, azken batean, antzeratsu jokatu du. Konstituzioek estatuari bere horretan eusteko balio dezakete, Europa hegoaldean Espainiak independentismoarekin edo Frantziak hizkuntzekin egin duten bezala. Baina inozoegia da, hainbat mugimendu independentistak egin duten legez —eta ez gaitezen oso urrunera joan—, independentzia ukatzen dion Estatuari eskatzea legez onar dezala erabakitze eskubidea. Dibortzioaren kasuak konparazio ona dakar, sarritan aipatu dugu: bereizi gura duenak dibortzioa noiz eta nola gauzatu eta ondasunak zelan banatu negoziatuko ditu. Baina ez bere bikotekideak dibortzioa gogo onez onartzea. Eskoziak ez dio Londresi halakorik eskatu. Quebecek ere ez. Kosovok zelan dibortziatu negoziatu zuen, ez Serbiak hori Konstituziora eramatea, eta adostasunik lortu ez, eta aho batez aldarrikatu zuen independentzia. Jugoslaviako Konstituzioarekin lortu ez zutena nekez lortuko zuten Serbiaren baitan. Etiopia salbuespena da Konstituzioan, baina jarduna estatu gehienena da, statu quo-ari eutsi eta sezesio ahaleginak zapaldu. Mugimendu sezesionistek ez lukete alferrik saiatu beharko, beraz, metropoliek Etiopiako Konstituzioko artikulua har dezaten.

BERRIAn argitaratua

No comments: