Giza Eskubideak, baina espainolez

Lehen ere hitz egin dugu Euskal Herriko zinemaldietan, erakunde publikoek antolatu edo babestuak ia beti, euskarak daukan bazterketa. Bilbo ingurukoez mintzatu izan naiz, Euskal Herriko hiri handienean milaka euskaldun egon arren elebakartasun hispanikoaren bazterketa kronikoa baita. Izan eskuindar zein ezkerreko, erdaldun elebakarrarentzat euskarak zuzentasun politikoarekin edo keinu-politikarekin du zerikusia, ez hizkuntza-eskubideak errespetatzearekin. Donostiako kaleetan euskara gehiago entzuten da, erakundeetan eta kultur-ekitaldietan ere gure hizkuntzak askoz leku duinagoa dauka orokorrean. Baina horrek ezin du autokonplazentziarako aitzakia izan, eredu beharko lukeen lekuan 2014an etsigarriak suertatzen diren errealitateak ikusterakoan.

Giza Eskubideen Zinemaldia hasiko da Donostian datozen egunetan. Hedabide garrantzitsuenek eman dute horren berri, baita euskaltzaleek ere. Apirilaren 4tik 11ra izango da, eta Victoria Eugenia antzokia izango du gune nagusi. Programa zabaldu eta berehala dator zartakoa:

Victoria Eugenia Antzokiko gaztelaniaz ez diren film guztiak jatorrizko bertsioan emango dira, gaztelaniaz azpidatziak, O. je mets ma pudeur, GABRIELLE eta OMAR salbu, euskarazko azpitituluekin proiektatuko direnak.

Bai, kultur-etxeetako zikloan euskarak leku duina izango du, bederatzi filmetatik bat euskara hutsez da, beste hirutan espainola eta ingelesarekin batera euskaraz ere entzuten da, eta gainontzeko sei film atzerritarrek euskarazko azpidatziak dauzkate. Filmazpit programa ere hor dago. Txalotzeko ekimena da. Baina ezin dugu gure burua engainatu. Zinemaldiaren funtsa, lehiaketa eta gune garrantzitsuan katakunbetan egongo da euskara. Hortik apartean ziklo bat egitea ondo dago, euskaraz bada hobeto, baina horrekin ezin da zuritu Giza Eskubideen Zinemaldia izan eta euskara guztiz baztertuta dagoela. Datu gutxi batzuk:

Apirilaren 4tik 11ra 36 film proiektatuko dira, lehiaketan zein lehiaketaz kanpo, luzeak edo laburrak. Horietako bi euskara hutsezkoak dira eta beste bat espainolez eta euskaraz elebitan; hirurak ere espainolezko azpidatziekin proiektatuko dira. Beste zortzi film espainol hutsez dira, erdiak azpidatzirik gabe eta beste laurek ingelesezkoak dauzkate. Beraz, ez euskaraz ez espainolez ez diren 25 lan geratzen dira. Horietako hiru euskarazko azpidatziekin proiektatuko dira, gainontzeko 22ak espainolezkoekin. Tira, 22 horietako bostek bi azpidatzi izango dituzte, espainolez... eta ingelesez.

Laburbilduta:

3 film euskaraz (horietako bat elebitan), espainolezko azpidatziekin.

8 film espainolez, 4k azpidatzirik ez, 4k ingelesezkoak.

25 film beste erdaretan, 3 euskarazko azpidatziekin, 22 espainolezkoekin (horietako 5 ingelesez ere bai).

Ondorioa: zinemaldi honetaz gozatzeko espainolez jakin behar da. Espainol elebakarrak euskaraz azpidatzko hiru film ez beste guztiez gozatu ahalko du. Ingelesez baino ez dakienak, bere hizkuntzan ez diren bederatzi lan izango ditu azpidatzita. Euskaldunari berriz, mezu argia: utzi euskara etxean, ez du ezertarako balio zinema gustuko baduzu, edo mundu zabalean Giza Eskubideez kezkatuta bazaude.

Borondate ona egon liteke aldameneko programetan, baina egin behar ez denaren paradigma dirudi: zure kultur-ekitaldia diseinatu, era neutroan (neutroa, espainolez egitea da), eta gero euskaldun astun horiei zer emango pentsatu, lar kexa ez daitezen: zinemaldian zati txiki bat eskaini, baina gero aparteko zikloa eta programak han eta hemen. Dagoena euskaratu ordez, euskaldunak pozik egoteko gauza berriak asmatu. Euskarazko zinemaldi bat euskararen aldeko ekimena bada, espainolezko zinemaldia espainolaren aldeko ekimen gisa ulertu beharko dugu. Eta galdetu, zertan ari diren gure udalak inolako babesik behar ez duen hizkuntza indartsu hori sustatzen.

Keinu sinbolikoak, urrats euskaltzaleak ondo daude, baina independentismoak agintzen duen erakundeek ere ez badute barneratzen gauza ez dela euskarazko kultura edo euskarazko ekitaldiak egitea, baizik eta egon dauden kultur ekitaldi guztietan euskaldunen hizkuntza-eskubideak bete beharra, jai dugu. Eta hemen hori da gakoa, hizkuntza-eskubideak zokoratuta daudela. Eta ez dagoela egitasmo sendo bat zapalkuntza hori gainditzeko.