Yurumein

Ez ba, hurrengo egunetan are asti gutxiago, eta azkenean egunak aurrera Yurumein edo ofizialki St Vincent den uhartera etortzeko.
Dominikari buruz, aipatu det zeinen uharte ederra den, hondartza zuririk ezean, beltzak asko, eta sekulako oihana erdialdean, giro lasaia, hiriburu txiki bezain atsegina. Kruzeroak heltzen ziren egunean egon nintzen bisitan, izugarria da zelan aldatzen diren herri txikiok horrelako ontzitzarrak heltzean, europar edo, batez ere, yankiz beteta, hemengo jendearentzat denak aberats, eta Bienvenido Mr. Marshall itxura hartzen du denak, giriari edozer saltzeko aitzakian, denak irribarretsu. Badakit, tristea da dolarraren menpeko egoera hori, baina denboratxo hemen daramazula, eurak ere antzezpen horretan, konplize, umorez hartzen duzu.
Handik St Vincent honetara, Barbadosen eskala eginda. Alde ederra Dominikako aireportu karibenoa txikia eta Londresko dozenaka hegaldi hartzen dituen Barbadoskoa. Airetik sumatu nion aldea, mendirik ez, antigoalean azukre-negoziora ekarritako esklaboen uharteak ez dauka Dominikaren paisaia txundigarririk, baina horren truke, harea zuria eta ur gardena, milaka turista erakartzeko. Bridgetown hiriburura jauzi txikia egin nuen hegaldira bitartean, ustez Karibeko perla oparo eta lasaia da, hala saltzen du turismo bulegoak, uharte ingelesena ei da, ez baitzen potentzien arteko borroken lekuko izan, bizimaila oparoa dutela ere badakar, baina beti leku berean amaitzen dugulako-edo, pobrezia poltsa nabarmenak ageri dira Bridgetowngo autobus geltokian.
Eta St Vincentek hasieran ez du Dominikaren erakarpena sortzen hasieran, baina azkenean gusturen amaitu dudan txokoa da ziur aski. Hemen ere badago, nolabait, indigena den biztanleria. Munduko etnia bitxienetakoaren arragoa da: bertako biztanle karibeek afrikar jatorrikoekin bat egin zuten, lehenen hizkuntza eta ohiturak eta bigarrenen kolorea eta hainbat ohitura ere gorde eta bilduz. Nelcia Robinson garifuna eta Karibeko mugimendu feministako kideari esker lortu nuen hemengo lehen kontaktua, eta zenbat ate zabaldu dizkidan Oswald Robinsonek!
Kingstown hirira iritsi (Jamaikakoak ez dauka "w") eta hiriburuko bisita laburra egin ostean, gauean jaso nuen bere emaila, garifunekiko harremana azalekoa izango zela uste nuen. Orduantxe bisita egiterik ote nuen! Halaxe bildu ginen Irakasleen Sindikatuaren egoitzan, eta luze egin zidan berba zer gorde duten, hizkuntzako berba batzuk soilik, baina janaria, eta beste hainbat kontu. Inoiz entzun arren, ustez sinesgarritasun handirik eman izan ez zaion teoriaren aldekoa da: esklabo ontzia hondoratu eta bertakoekin nahastu ziren bertsioaren ordez, Kolonen aurretik Afrikaren eta Amerikaren arteko harremana zegoela dio (Ivan van Sertima bilatu google-n eta gehiago jakingo duzue teoria horri buruz).
Berari esker, Haizealdeko (Windward, Barlovento) kostatik joan nintzen biharamunean, paisaia zoragarria, Atlantikoa harro hurbil beti, iparraldeko komunitateetara arte. Hantxe topatu nuen Nixon Lewis, orain arte bidaian ezagututako tipo atseginena, ea tarte luzeagoa daukadan berari buruzkoak aipatzeko. Etxe apal-apalean jostun dihardu, urte erdi Ingalaterran eta Galesen eman eta bere kontura hainbat ikerketa eginez halaber. Eta argi esan zidan: azken hamarkadan gauza asko egin dugu, Belizeko garifunak hona etorri zirenetik, baina garrantzitsuena falta zaigu, eta horri heldu behar diogu: hizkuntza berreskuratu behar dugu.
Izan ere, garifuna gehienak XVIII. mendearen amaieran deportatu zituzten ingelesek Roatan uhartean (egungo Honduras) ,eta handik Amerika Erdialdetik hedatu ziren. Hantxe jarraituko du bidaiak. Baina Yurumein edo ST Vincent honetan beste egun pare bat oraindik hegoalderanzko bideari ekin aurretik, Grenadarantz. Eta karibeko kostatik (Haizepekoa, Leeward, Sotavento), filma errodatu zen hondartzaraino iritsi naiz, hemendik Oswalden beraren herrira joan aurretik. Arrebak erakutsi dit herria, baita antigoaleko istoriorik gehien dakizkien andrea ere, euskalkien ikerleen itxura hartu diot nire buruari, baina kasu honetan berak nabarmentzen zidan, harro, bere ezagutzaren garrantzia: ez dakit kultura ministroa zeren zain dagoen nigana etorri eta elkarrizketatzeko! Horiek guztiak ere besteren baten jarri beharko ditugu. Ondoren, arreba utzi eta gizarte laguntzaile diharduenak herriko (eta uharteko) azken buruzagi izandakoaren semearengana eroan nau, aurrekoa legez, hau ere itsu dago, baina orduko kontu asko aipatu dizkit. Komunitate hau XX. mendearen hasieran sortu ei zen, 1902ko sumendiaren ostean, horregatik ez dago uharte osoa inguratzen duen errepiderik, iparraldean Soufriere sumendia baitago. Tamalez ez dut bidaia honetan igotzerik izan, aukeratzea da beti bidaia, eta jende atsegin honekin egotearen aldean, itxarongo du sumendiak.
Gizarte laguntzailea herrikoa da, berak aipatu legez, orain lauzpabost urte sortu zuten postua, "lehen dena norbere kontu zihoan, adineko jendearen injikzioak-eta, ez zeukaten nork eman", izan ere, aldaketa nabari da Karibeko alde honetan, ezkerrerantz. Dominikan Venezuelako gobernuaren laguntza bazegoen, hemen ere ez da falta, eta bandera gorriak sarri ageri dira. Baita gobernuaren kanpainak ere, lotsarik gabe oso oinarrizko gauzen alde: alfabetizazio kanpaina betean daude, adinekoek ere urratsa egin dezaten.