Iparreko lagunak

Sapmi, samien herritik etorritako 33 idazle eta itzultzaileren artzain nabil egunotan. Bisitatu ditugu Euskaltzaindia, BERRIA, Donostia 2016 eta euskara eta euskal kulturarekin loturiko elkarteak, ezagutu dituzte gure idazleak, euskaltzaleak, eta Iparraldeko lurretaraino doan zubi sendoa eraikitzen saiatu gara. Bitxia dute mundu ikuskera, estatuaren babes eta diru-laguntza handiak dituzte, Norvegian batez ere, baita Sami Parlamentua ere, baina ia eskumenik ez kulturatik kanpo. Autonomia —politikoa— eztabaidatik kanpo ei dago, areago, horrelako iruzkin soilak dardarizoa ei dakarkio gobernuari. «Zuen alde hau guztia egin eta hori jaso trukean?» edo antzeko jarrera sumatzen dute. Galdetu dute euskararen aurkako ekimenez, gure konplexutasuna azaldu diogu, Gipuzkoako Aldundia edo Nafarroako Gobernua aipatu zeinen desberdin diren gauzak. «Gurean samieraren aurkako diskurtsoak botoak ematen dizkie zenbait alderdiri, Tromso hirian adibidez, non gutxiengoak garen samiak». Sami nortasuna etnian oinarritzearen arazoetako bat izan da, etxean bertan gutxiengoa izatea. Samierazko idazleen elkartea izan da bisitatu gaituena, berriki, ez eztabaida gutxirekin, balizko ez-samiei ere ateak ireki dizkiena, samieraz idazten badute. Aldiz, ba omen da idazle samien —etnikoki samien— elkartea, zeinetan baldintza etnia den eta idazle askok norvegieraz diharduten. Horrelakoetan poztu egiten gara berba etnikorik ez izateaz eta euskaldun kontzeptuaren hizkuntza-oinarriaz.

Horietan genbiltzala, Alex Salmondek Eskoziaren independentziaraino doan bideko kanpainari ekin dio. Milioi bat lagunen babesaren bila hasi da, bost eskoziarretik batek izenpetzeko asmoz. Eta ezinbestean, buruko kalkulagailua konparaziotan hasi da. Gutxi asko, Euskal Herrian 600.000 sinadura biltzea litzateke, edo laurehun mila mendebaldera mugatuz gero. Baina garrantzitsuena ziur aski, prozedurak beteta eta, ustez, independentziara doan bide markatua urratuta ere, Edinburgok mobilizaziorako beharra ikusi izana da. Gobernuaren ekimena edo aldekotasuna ezinbestekoa da, baina horrek soilik nekez izango du arrakastarik herritarren arteko interesa eta grina piztu ezean. Gurean, ziur aski, alderantzizko bidea izango litzateke —herritarren bultzadak gobernu abertzalea behartu—, baina emaitza bertsua da, galdeketa.

Esanguratsua da, pixka bat hegoalderagoko eskatzeko ohituraren aurrean, eskoziarrek ez dutela antzekorik egin. Ez diote behin ere eskatu Londresi estatutik bereizteko eskubidea, autoderminazioa onartzea. Sektore batzuek aldebakarreko bideak aldarrikatu arren, asko dira oraindik Euskal Herrian Espainiara begira egiten diren keinuak. Besteak beste, autodeterminazio eskubidea onar dezala. Nork berea egitea da giltza, metropoliarekiko loturak etenda eta, gehienez ere, bien arteko negoziazioan, ez menpekotasunean. Baina era arriskutsuan hurbildu da Espainia beti soberania auzietara, eta diktadura ondorengo ia lau hamarkadak ez dute erabat aldatu. Afrikatik hur, Algecirasko badian Guardia Zibilak egindako mugimenduek, ofizialki arrantzaleak babesteko izanda ere, tentsioa leherrarazteko arriskua igo dute. Aski litzateke alderen batengan tentsio horrek goia jotzea sua pizteko. Baina horixe Espainiak auzi gehienak konpontzeko bidea, naziotasunari, nortasunari eta burujabetzari dagozkionak batez ere. Ezin ulertu zergatik besteek ez duten espainiar izatearen zori onaren parte izan nahi. Eta horretarako limurtzeko ahaleginak hutsal eta azalekoak dira beti, azenarioaren aldamenean makila ezkutatu ezinik, eta makila bera gehiegitxotan astintzen. Baina Espainia hondora joan ahala, loturak moztu beharra geroz eta argiago dago. Paradoxikoki, Eskozian eztabaida ekonomikoa gailendu arren, bereizi ala ez, eskoziar nortasunaren piztearen baitan ere egongo da. Jason Sorensenek hala adierazten du: ia sezesio kasu guztietan, oinarri etnikoa, nortasun berezitua, ezinbesteko baldintza izaten da, baina horrekin soilik ez da aski izaten. Nortasun berezitu independentista (EH, Katalunia, Eskozia) ez-independentistatik (Frisia, Galizia) bereizten duen irizpidea, laburbilduta, interesa da. Interesa, ekonomia kasurako, independentzia bideko pizgarria, betiere oinarria dagoen lekuan.

Bidenabar, gure sami adiskideek Dublinera egin zuten duela urte biko bilera, Irlanda independentera. Iaz Eskoziara, independentziarako bidea guztiz besarkatu baino lehen. Eta aurten Euskal Herrira, zerbaiten seinale, agian.
BERRIAn argitaratua