En castellano

Aizu-rako idatzia
Bilbon -eta Gasteizen, eta Iruñean, eta Barakaldon, eta...- euskaraz dakiela dakizunarekin baino ez duzu egiten euskaraz. Milaka euskaldun egonagatik, oraindik irribarre egiten diozu ezezagun hori euskalduna dela jakitean. Dendariari, kalegarbitzaileari, autobus-gidariari, ibilian dabilenari euskaraz egitea arazo bila ibiltzea da. Aurpegi arraroa jarriko dizute gehienek, baten batek apal esango dizu -agian “barkatu” ere gaineratuz- ez dakiela, eta askok haserre erantzungo dizute “niri espainolez”. 2006n. Gauzak lasai zeuden eta zertan zatoz gure armonia apurtzera politika-kontuekin? Ez, barkatu, nik Urlia kalea non zegoen baino ez nuen jakin gura.

Euskaraz egitea, leku askotan, hori guztia da oraindik. Industriala izandakoa zerbitzu-hiri bihurtu da, “We speak English” afixa dabil bazterretan, lotsagabe.

Bartzelona inguruko hirietan oso katalan gutxi entzuten da, baina katalanak ez du zertan uzkur ibili, honek jakingo ote du bere buruari galdezka. Denek dakite. Horrexegatik, parajeotako apustua ezagutza dela diot, erabilera baino gehiago. Nirekoikeri hutsez. Bost axola bizitza osoa espainolez egiten duen, euskaraz egin badezaket. Inposaketarik gabeko leloekin dabiltzanei arrazoi eman, bakoitzak gura duena erabil dezala. Baina elkarrekin bizi behar badugu, biak ezagutu behar. Guk aspaldi ikasi genuen eurena.

Behingoan ikusarazi behar zaie euskararen aurka egon ez arren, ikasi ezean ez digutela uzten euskaraz egiten. Traumarik ez sortzeko geure bizkar hartu dugu trauma, euskarara inposaketarik gabe limurtu guran erdararen inposaketa onartu dugu. Eta ez diegu ikusarazi “euskararen arazoa” barik “erdaldunen arazoa” dela gurean daukaguna.

10.600 euro

Berrian 2006-VI-25ean argitaratua

Estatu Batuetan zero pare bat gehiago jarriko zizkioten atzetik kalte moralak eta baloratzeko hain errazak ez diren kontu horiengatik, baina bego bere horretan kopurua. 10.600 euro euskararik ez irakasteagatik.
Denok genekien legea ez zela betetzen. Selektibitate-probetan irrigarria iruditzen zitzaigun euskarako proba, are gehiago, Lengua-koarekin alderatuz gero. Oraindik ere hori baita pentsamoldea, Lengua dago batetik, Hizkuntza maiuskuloa, eta gero besteak, euskara, ingelesa, frantsesa... Koofizialtasunaren lurraldean bi hizkuntzen egoera alderatzeko froga polita da unibertsitateko eskakizuna. Gaztelaniazko gramatika eta barne-egituraren goi maila eskatzen den artean, euskarazkoa ulermen proba apal-apala baino ez da.
Euskara ez da beharrezko, aspaldi ikusi genuen. Orain Europara zuzen gaitezkeela esan digute. Jaurlaritza arduratuko da bitartekari egiteaz -itzulpena ordainduko du berak, hau da, guk-. Bitartean, ostiralean bertan, Bilbon ibili nintzen erakunde publiko batetik bestera. Hasi epaitegitik -Madrilen menpe- eta aspaldi Gasteizek hartutako eskuduntzetara, erdaraz derrigor. Unibertsitatera matrikula egiteko hurbildu direnek aipatu didatenez, zaharrak berri han ere: erdaldunak atezainak, erdaldunak kafetegian, erdaldunak leihatilan. 2006an.
Badu Behatokiak salatzeko telefonoa, eta beharrezkoa da, baina horrekin ere erosoegi daude oraindik. Eta protestak protesta, gero eta argiago dut bakoitzak berea egin behar duela. Guk ez dugu arazorik eurena ulertzeko, zuk erdaraz nik euskaraz. Ea behingoan ikusarazten diegun «euskararen arazoa» «erdaldunen arazoa» dela.

Hain txikiak

Berrian 2006-VI-18an argitaratua
Ez dut uste euskarazko prentsa idatziak aldaketa handirik igarriko zionik salmentetan, baina telebistak bai. Badakit helburua ez dela audientzia-lortze hutsa, baina badira egunak jakitun zarena ohi baino jende gutxiagok ikusiko duela zure lana. Euskal Herritik hain urrun gelditzen ei diren espainiar folklorikoen kasua nabarmena da: esanak esan, antzeko jarraipena egiten diete txutxumutxu hispanikoei Andaluziako herririk galduenean eta Hego Euskal Herriko herri euskaldunetan. Oraintsu hildako kantariaren antzera. Egun horietan igartzen diozu zeinen txiki garen askotan, informazio eta interes-agenda bat ezartzeko ezdeus. Badakizu euskal ikusleek ere espainiar kateetara joko dutela, haiek emango baitiete zehatz-mehatz azken orduaren berri. Bazterretan audientzien arduradunak topatuko dituzu, ea albisteko protagonista geureratzerik daukagun, ea euskal loturaren bat topatzen diozun geuk ere tartetxoa egiteko. Alferrik.
Joan den asteazkenean ere, beste horrenbeste: hamar teleikusletik lauk ikusi ei zuen Espainiako futbol taldearen matxa. Aurretik, Angola-Portugal, jarraian -aurten Irlandarik ez dagoenez- Trinidad eta Tobago-Ingalaterra. Kolonia ohiak metropolien kontra. Azken Olinpiar Jokoetan Puerto Ricok AEBei irabazi zien saskibaloian, eta kubatarrak ohitu dira honezkero beisbolean estatubatuarrak garaitzen. Dena ez da politika, aizue, baina NBEk asteon onartu du AEBen aurkako idatzia, Puerto Ricoren latinoamerikartasuna aldarrikatzen eta independentzia eskubidea eskatzen. Kubak aurkeztuta, noski.

Football, football, football...

Berria-rako idatzi
Araba Euskaraz-en geunden, arbolaren gerizpean bazkaltzen, tabernatik zetozen oihuei adi. Irlandak 90. minutuan egin zuen gol eta garagardo gehiagorako aitzakia izan zen. Gero penaltiak. Eireri txalo eta biba, baina kanporatu egin zuten. Final-laurdenak astebete beranduago izan ziren. Orain bai, penaltietan Korea aurrera, eta Espainia KO. «Ez zuten esaten korearrak ginela? Aupa Korea!» hasi ziren Otxarkoagakoak. Telebistan negarra eta tristura, mundua hortxe bertan amaituko balitz bezala. Nekez puztuko dira hainbeste hormona hispanikoak, eta kostako da horren burumakur ikustea auzoak. Gauza batzuek ez dute preziorik.

Esango didazue euskal selekziorik balego antzeratsu ibiliko ginatekeela, barre eta negar. Baliteke, baina independentziarik gabe selekziorik izango ez dugunez -zertarako selekzioa independentziarik ez badaukagu?-, hobe espainiarren testosterona apal ibiltzea. Eta Munduko Txapelketak susara jartzen ditu lau urterik behin.

Normala ere bada, horratik. Negozioan eta zaleen arteko gehiegikeriak onartuta ere, pasioa erraz kutsatzen den gaitza da. Eta norbaiten alde edo norbaiten kontra egon ezean, kontu aspergarria da futbola, tartean Brasil-edo ez badabil.

Eta antifutbola ez dagoenez horren modan, hippy-entzat hor daude Togo edo Trinidad eta Tobago. Nik aukeran, Angola, badakizue Afrikako negarra sintoma da. Futbolik ez balego antzeko zerbait asmatu beharko litzateke. Dena ez da literatura, aizue.

Ederra gola!

Bizkaie aldizkari elektronikoaren gaurko alean irakurri dut Bilboko Aste Nagusiko pregoilari izateko hautagaiak jakinarazi dituztela. Azken aldian ohiko bihurtu den modu "demokratikoa" erabili dute, jendeak bere proposamenak egin eta boto gehien dituztenak hautagai gisa hartu... baina nire inguruko jendeari galdetuta inork ere ez zuen horren berririk, non eta zelan eman botoa. Baina hara, albisteak berak dakar zelan egin duten: "ekimenean parte hartu gura izan dabebek lekuko komunikabideen bidez egin dabe (Canal Bizkaia, Telebilbao, Canal Euskadi, Tele 7, 20 Minutos, Qué!, Onda Cero, COPE eta El Correo)". Denak ere euskararen defendatzaile sutsuak diren hedabideak, euskara barra-barra darabiltenak. Berria edo Berton-en irakurleek, Bizkaia, Tas Tas edo Bilbo Hiria Irratiko entzuleek ez dute zeresanik.

Azkenean Marivi Bilbao, Igor Yebra, Javier Clemene, Ane Igarteburu, Jose Antonio Nielfa “La Otxoa”, Jose María Iñigo, Alex de la Iglesia, Jon Aldeiturriaga, Iñaki López eta Txetxu Ugalde dira hautagaiak, bederatzi erdaldun eta euskaldun bakarra oker ez banabil. Ez dakit udalaren bueltan nork erabaki duen sistema "demokratiko" hau, baina azken urteotako pregoilarien aldean (Julio Ibarra, Gaztedi dantza-taldea, Unai Iturriaga, Loli Astoreka, Irkus Robles...) perfila ederto aldatu dela onartu beharko dugu. Eta konpartsei gol "demokratiko" ederra sartu dieten susmoa daukat.

Bisitari iraultzaile

2006-VI-4ko Berriarako idatzia.

Ipar Kurdistango basakeriak geldiarazteko zer egin genuen galdetu ziguten, eta mindu egin zituen batzuk ama elebakarraren galderak (kurdu elebakar izatea analfabeto izatearen sinonimo da han). Eta haren moduan galdetuko digute bihar, adibidez, itsasoan hilen ahaideek, horren esplotatutako proletariook uko egin diegun lanen bila itoek.

Badakit geure artean zenbat miseria eta bazterketa dagoen, espekulazioan lotsagabe diharduen zenbat ustezko ezkertiar dagoen badakidan legez. Tartean, erruduntasunetik (ez derrigor kristauak, alemanak, santujale izan barik, ondo barneratuta daukate konplexua eskuin-ezker) ukaziora doan eremu zabala. Azken horiek, kurduak, beltzak edo latin amerikarrak legez esplotatuen taldean daudela sinetsarazi guran. Zapaltzaileek berdintzen ei gaituzte. «Pertsona berberek ostu digute lan-indarra». Baliteke. Baina ostutakoak beti norabide berbera izan du, handik hona.

Feudalismoa eta esklabotza, edo industri-iraultzatik sortutako proletalgoa eta kolonialismoak ekarritako arrazismoa parekatzea da hori. Ez nintzen Hernan Cortes eta ez naiz Bush, baina ez niri saldu geu ere irakiar garela. Geuk gura zein ez, gure bizimodua errazteko dihardu gerran, geure American Way of Life hau, hainbeste kostatako autoa merke ibil dadin.

«Marxen liburua, doktrina bezala abiatu zen gure kamarada», kantatzen zuen Negu Gorriak-ek. «Ongi etorri iraultzailea, agur berriz, turista azkarra, hurrengo arte bisitaria, hemen pringau bat besterik ez zara».

Oinez

2006ko ekaineko Aizu!-rako idatzia

Gertatu behar zuen eta gertatu da azkenean. Autobide bat lehenik, bi, hiru; errei bakarreko errepideak bikoiztu jarraian; herriak eurak paretik kendu jarraian, bost axola saihesbideak mendi magaletan edo nekazaritzarako gelditzen diren lur apurretan egin, zeresanik ez baserriak eta bestelako ondarea traban badaude. Bideek ez dituzte lekuak lotzen jadanik, herriak saihestu egiten dituzte, eta Atik Bra joateko ez da C edo Dtik pasa behar gehiago, onena ziztu bizian ibiltzea da, ahalik bizkorren heldu eta inon gelditu barik. Paradoxa ematen du, saihesbideak bide artez bihurtu dira, eta erdibidean topa ditzakegun lekuetara joateko bide nagusitik irten eta beren-beregi sartu behar dugu jadanik gehienetan.

Gertatzekoa zen, beraz. Herriak, paisaiak, baserriak sobera dauden ereduan, pertsonek eurek ere traba izan behar zuten azkenean. Autorik gabeko egunen leloarekin hasi zirenean erreportajea egitea egokitu zitzaidan, eta gogoan dut hirigintzako kontu horietan zihardutenetako batek ziostana, pertsonek biderik laburrena hartzeko joera dutela, berez. Hala, Bilboko Kale Nagusian bada errepidea diagonalean zeharkatzeko bide bat, hori baita gehienok hartuko genukeen bidea. Baina salbuespena da. Ia beti, asfaltotik bereizteko eskudel gris edo berdeek eragozten diote oinezkoari bidea lekurik laburrenetik zeharkatzea. Eta azkenean, ausartu dira. Zebrabidetik pasa ezean zigortu egingo gaituztela esan digute. Bost axola kale estua eta luzea izan eta zebrabideak urrun egon, behar den lekutik pasa, edo zigorra. Errazagoa zuten oinez ibiltzea debekatzea.