Antifaxismoa eta eskuin muturra, arma-lagunak Donbassen

Abel Riu politologoak eta Marta Ter-ek idatzitako artikulua, katalanez jatorrizkoa eta euren baimenez euskaratua. Riu Sobiet Batasun ohiko eremuan aditua da; Ter txetxenia.org ren koordinatzailea da eta lan handia egindakoa Txetxeniako eta Ipar Kaukasoko errealitatea ezagutarazten. Besteak beste, egile honi ezinbesteko laguntza eman izan dio eskualde hartan lan egin izan duenean.

Joan den igandean, azaroaren 2an, hauteskunde parlamentarioak egin zituzten Donbassen matxino errusiazaleen menpeko eskualdeetan, eta horietan argi eta garbi nagusitu zen Alexander Zakhartxenko lehen ministroaren zerrenda “ofizialista”. Minskeko Protokoloaren baitan irailaren 5ean su-etena adostu bazen ere, borrokek eta su-trukeak eragiten diote oraindik ere eskualde horri, Ukrainatik geroz eta urrunago bai politikoki bai sentimentalki.

Azken hilotan oso eremu ezberdinetako boluntarioak erakarri ditu Donbasseko borrokak, eta hala, Donetskeko eta Luganskeko Herri Errepubliketako (DHE eta LHE) lerroekin bat egin dute hainbat herritako milizianoek, hala nola Serbiak, Txekiar Errepublika, Alemania, Hungaria, Polonia, Italia, Espainia, Frantzia, Grezia, Israel, Brasil, Australia, baita Estatu Batuetatik ere. Bistan da, Errusiatik eta beste errepublika batzuetatik ere bai, Bielorrusia edo Kazakhstan esaterako.

Ez dago kopuru zehatzik zenbat diren eta frontean zein neurritan parte hartzen duten esateko, baina egia da oso multzo anitza dela, eskuin muturretik ezker muturrera doan eremu ideologikoaren zati handia hartzen. Horregatik, talde horien analisia ezinbestekoa da Donbass eskualdean egiten ari den borroka pixka bat hobeto ulertzeko. Nortzuk dira, beraz, talde horiek eta zer ordezkatzen du horietako bakoitzak beren burua sartu duten borrokan?

Ezkerra eta antifaxismoa

Ezkerretik hasita, Ukraina ekialdeko gerrak Europa ekialdeko hainbat militante komunista erakarri ditu, Frantziatik eta Espainiatik esaterako. Kasurik ezagunenetako bat -bai Donbassen bai kanpoan- Rafal Muñoz eta Angel dira, Izquierda Unidako gazterietako militantea bata eta Colectivo de Jóvenes Comunistas-ekoa bestea, biak ere DHEko milizietara batu ziren -zehazki, Vostok batailoira – uda hasieran.

Gaur egun, beste zenbait boluntario espainiar batu dira milizia horietara, eta euretako gehienak CarlosParlomino Brigadan bildu dira; militar neonazi batek 2007an hildako madrildar gazte antifaxistaren omenez eman diote izen hori. Azken hilotan Errusiatik etorritako 200 boluntario komunista ere batu dira (horietako batzuk Errusiako Federazioko Alderdi Komunistako kideak), euretako zati handi bat “Prizrak” (Mamua) batailoira batu dira.

Horiek, bertako borrokalari komunisten taldeekin batera, Donbasseko Guardia Gorria izenekoa osatu dute, eskualdean borrokan diren fakzio komunista eta antifaxista guztiak koordinatzeko asmoz. Hala ere, Errusiako erakunde antifaxista guztiak ez daude Donbasseko matxinonen alde, eta hala, joan den udan herrialde horretako 100 elkarte eta musika-talde antifaxista baino gehiagok sinatutako komunikatu bat argitaratu zen, zeinean azaltzen zituzten gatazkan zeuden bi aldeetako (hau da, Ukrainako gobernua eta matxinoak) ez agertzeko motiboak, bai batzuek bai besteek bi polo inperialistaren interesak ordezkatzen zituztelakoan (AEB eta Errusia).

Espainiako Carlos Palomino brigadako boluntarioak

Donbasseko gerran dihardurten atzerriko boluntarioentzat, beste ezeren aurretik Novorossyako (tsarren garaiko izena berreskuratuz, gaur egungo Ukraineko hegoekialdeko zenbait eskualde izendatzeko) herriaren borroka da faxismoaren aurka (ukrainarra, kasu honetan), eta sarritan Espainiako gerra zibilarekin konparatu dute.

Era berean, amerikar inperialismoaren aurkako borrokatzat hartzen dute, eta euren operazioak Ukrainako lurralde osoa bereganatzeko helburua izatea, eta euren presentzia elkartasun internazionalistaren testuinguruan kokatzen dute. Jarrera honekin bat, Banda Bassotti Italiakoska musika-taldeak Donbassekin elkartasun karabana antifaxista ereantolatu zuen, eta dirua bildu eta bi kontzertu eman zituzten, bata Rostov Don-en eta bestea Donetsk hirian bertan. Paradoxikoki baina, DHEko agintariek zerrenda komunistei parte hartzea debekatu zieten joan den igandean matxinoen esku diren eskualdeetan egondako hauteskundeetan.

Donetskeko Herri Errepublikak izandako lehen buruzagietako bat izandako Miroslav Rudenkoren hitzetan, Frantzia edo Italia edo beste herrialde batzuetako sozialistek “kapitalismoaren eta multinazionalenboterearen aurkako euren borrokaren” zati gisa ikusten dute. “Boluntario atzerritar gehienak idealistak dira, eta horrek lagunduegiten dio gure jendeari borrokarako izpirituari eusten” dio Rudenkok. Hala, ekainerako bertako agintariak berreskuratzen hasi ziren 1936-39ko Espainiako Gerra Zibilean errepublikaren alde borrokatu ziren Brigada Internazionalen ideia. Uztailean egindako adierazpenetan, DHEko lehen ministro izandako Alexander Borodaik berak analogia egin zuen Donbasseko gerraren eta Espainiako gerra zibilaren artean, eta Europa, Ameriak, Asia eta Afrikako herrialdeetako boluntario atzerritarrei dei egin zien Donbasseko euren lerroetara batu zitezen.

Errusiako eskuin muturra

Donbassen badira aipatu ditugun ideologien antagonikoak diren boluntarioak ere eta, paradoxikoki, elkarrekin ari dira Novorossiyaren alde borrokan. Eskuin muturraz ari gara, zeinak, ikusiko dugun legez, badituen jarratzaileak Donetsk eta Luganskeko Herri Errepubliketan.

Errusian, Ukrainako krisiak lurrikara ekarri du talde ultranazionalista nagusien baitan. Talde horietako gehienak Novorossiyaren aldeko dira, baina badira Maidanen aldeko eskuin muturreko taldeak ere. Mugimendu batzuen baitan, gatazka honen inguruko eztabaidak erakundearen eszisioa edo itxiera ekarri du.

Donbassera boluntarioak bidali ohi dituzten Novorossiyaren aldeko Errusiako eskuin muturreko talde nagusiak honakoak dira: Dugin-en Gazte Euroasiatikoak, Sputnik i Progrom, Errusiako Mugimendu Inperiala, Minin iPozharski miliziak, eta neonaziak diren Zenturia Beltza eta Errusiako Batasun Nazionala.

Errusiako Batasun Nazionala erakundeko miliziano-taldeetako bat

Aurrekoetatik, badira Donbassera boluntarioak bidaltzen oso aktiboak diren bi talde: Errusiako Mugimendu Inperiala, eta Errusiako Batasun Nazionala neonazia. Biek “formazio-ikastaroak” eskaintzen dizkiete Donbassera borrokatzera joan gura duten boluntarioei, eta euren web orrialdeetan dauzkaten argazkietan ageri da dozenaka borrokalari bidali dituztela.

Maidan-go matxinadaren alde, Errusiako talde neonazi bat dago, Restrukt, eta Pravy Sektor-en alde egiten du. Taldeko buruzagi zaharretako bat Roman Zhelezniov Azov batailoian boluntarioa da orain. Natsionalnoe Demokratie eskuin muturreko erakundea hasieran Maidanen alde lerratu zen, baina gero kideetako batzuek Novorossiyako indarren alde egin zuten. Hori dela eta, enfrentamendu gogorra piztu zen kideen artean eta, euren webgunean diotenez, oraingoz bertan behera utzi dute jarduna. Azkenik, badira normaltasunez diharduten baina Novorossyako babesari dagokionez barruan zatituta dauden bi talde: DPNI xenofoboa (Immigrazio Ilegalaren Aurkako Mugimendua) eta Demuixkinen “Eslaviar Batasuneko” neonaziak. 

Aipaturiko talde ultranzionalistak heterogeneoak dira eta eskuin muturraren esparruan ideia dibergenteak dituzte. Novorossiyaren defentsa egiteko bi motibo nagusik batu dituzte. Lehenik eta behin, “errusiar mundua” defendatzea -Donbasseko errusiar etnikoek ordezkatzen dutena kasu honetan-, Kieveko gobernuak eraso egin diola iritzita. Bigarrenik, espazio postsobietarraren berreraikuntzaren alde daude, Moskuren hegemonia eztabaidaezinean oinarrituta. Zentzu honetan, 2014ko apirilean egindako elkarrizketa batean Alexander Duginek zioen Ukrainako krisiak “Errusia Handi” baten jaiotza ekarriko zuela, zeinak Errusiako Inperioak hedadura handiena zuen garaian Moskuk kontrolatutako lurraldea hartu beharko zuen.

Duginen planteamenduak bete-betean bat egiten du eskuin muturreko talde neoinperialistekin. Horregatik oso ohikoa da bandera inperialistak eta tsarren irudiak ikustea Donbassen borrokan diren eskuin muturreko milizianoen artean, Nikolas II.aren eta haren familiaren figura gogoan batez ere -Romanov dinastiako azken tsarra.

Talde-sorta honek hiru ezaugarri partekatzen ditu beren ideologiaren muinean: fede ortodoxoaren sinestun sutsuak dira eta, diotenez, hori da Errusia herrialde berezi eta bakarra egiten duen printzipio zibilizatzailea; guztiz antisemita eta xenofoboak dira eta eslaviarren gailentasunean sinesten dute; eta azkenik, mendebaldearen aurkako gaitzespen sakona daukate, historikoki Errusia menperatzen saiatu den etsai nagusitzat hartzen baitute.

Tradizionalismoa, eurasianismoa eta eslaviar laguntasuna

Donbassen diren atzerritarren eremu ideologikoan ere badira talde tradizionalista moderatuak. Kosakoak, esaterako, tsarren Errusian inperioaren mugak zaintzeaz arduratzen ziren erakunde militarrak ziren, eta era berean gizonez hornitzen zituzten tsarraren agindupeko hainbat gerra. Gaur egun badira oraindik kosako-elkarteak Errusian, denak ere Errusiako inperialismoaren baloreetan, gizarte-kontserbadurismoan eta ultraortodoxia erlijiosoan inspiratuta. Krimeako anexioan ere, mila kosako inguru bidali zituen penintsulara Kremlinek, eta horietako hemezortziri ohorezko domina eman zien Putin presidenteak martxoaren 16ko erreferendumaren antolakuntzan segurtasuna zaintzeagatik (apirilaren 23ko Argumenty i Fakty).

Era berean, Ukraina ekialdeko gatazka lehertzean, Don eta Kuban-go kosakoak izan ziren eskualde horretako errusiar etnikoei laguntzen lehenak. Orain bertan boluntario talde handienetakoa dira, eta Errusiako beste eskualde batzuetako kosakoak batu zaizkie, Uraletakoak esaterako.

Donbassen badira halaber Europa erdialde, mendebalde eta Balkanetako hainbat lekutatik etorritako borrokalari-talde tradizionalista eta kontserbadoreak ere. Horietako ezagunena beharbada serbiar txetnik-ek osatutakoa da. Matxino errusiazaleen alde Donbassen borrokan ari den atzerritarren boluntario-talde handienetakoa da (250 kide ere izan daitezke, gehienak Jovan Šević destakamenduan elkartuta). Serbiar borrokalarien inplikazioa errusiarren eta serbiarren anaitasunari egotzi ohi bazaio ere, Zoran Dragišić segurtasungaietako serbiar adituaren arabera diruak ere badu zeresanik esperientziadun mertzenario horientzat, aurretik beste zenbait gatazkatan parte hartu baitute, hala nola Sirian edo Iraken.

Milutin Malisic, Donbassen diren serbiar txetnik paramilitarren talde bateko kide

Atzerriko beste destakamendu ezagun bat hungariarrena da. San Istvanen Legioan bilduta, Errumaniatik, Ukrainako Karpatoetatik eta Hungariatik bertatik datozen hungariar etnikoek osatzen dute. Alexander Duginen teoria eurasianistek eraginda, Putinen Errusian ez dute balore antiliberalen eta tradizionalen defentsarako erreferente bat soilik ikusten, baita aliatu oso garrantzitsu bat ere Hungaria Handia eraikitzeko borrokan; horretarako ezinbesteko urratsa da Ukrainaren lurraldetasuna apurtzea.

Lerro berean dugu Ivan Georgievitx Kundri batailoia, Transkarpatiako, Eslovakia ekialdeko, Hungariako eta Poloniako ruteniar etnikoez osatuta, 400 kide dituela -eurek hitzetan. Ruteniar borrokalarientzat (ekialdeko herri eslaviarra da, Europa erdi eta ekialdeko hainbat herrialdetan banatuta) Donbasseko gerra aukera bat da ekialdeko lau herri eslaviarren batasuna aldarrikatzeko (errusiarrak, bielorrusiarrak, ukrainarrak eta ruteniarrak eurak), eta horregatik, babestu dute batasun neoinperiala burutzeko Moskuren egitasmotzat duten horri babesa eman diote.

Badira eslovakiar boluntarioen presentzia frogatzen duten ebidentziak; Europa erdi eta ekialdeko beste miliziano batzuekin batera borrokan ari dira Donbassen “eslaviar herrien arteko laguntasunaren alde”. Boluntario-talde horiek eta beste batzuek bat egite ndute Alexander Duginek sortutako ideario eurasianistako elementu batzuekin, baina euren burua ez dute hala definitzen. Era berean, Donbassera iritsi dira halaber Duginen eurasianismoa erreferente teoriko nagusi duten atzerriko boluntarioak ere, hala nola Frantziatik (Unité Continentale eta beste batzuk), Italiatik (Millenium erakundea - Europako Alderdi Komunitarista) eta Poloniatik (Falanga erakundea).

"Millenium" Italiako erakunde eurasianistako kideak Pavel Gubarev DHEko lehen gobernadorearekin

 

Donbass esperientzia eurasianista gisa

Donbassen dauden erakunde, alderdi eta talde ideologikoen multzoak agerian uzten du zein neurritaraino eragin duten Alexander Duginen teoriek Errusiako atzerri-politikan eta SESB ohiko errepubliketan gertatzen ari diren gatazka askotan. Eurasianismoa 90eko hamarkadaren hasieran jaio zen, SESB erori ostean Errusiak zeukan hutsune ideologikoa betetzeko asmoa zeukan tresna bezala, eta Eduard Limonov-en nazional-boltxevismoan uztartzen da. Karaganov doktrinarekin eta gisakoekin batera, gaur egun eurasianismoaren elementu teorikoak aurki daitezke Kremlinen atzerri-politikan, baina haren helburua urrunago joatea da.

Laugarren Teoria Politikoa lanean, Duginek “laugarren ideologia” baterako oinarri teorikoak aurkeztu zituen, hau da, egileak zaharkitutzat zituen komunismoaren, faxismoaren eta liberalismoaren errautsetatik sortuko zen ideologia.

Ikuspegi geopolitikotik, eurasianismoa “Errusia Handiaz” haratago doa, eta mosaiko transnazional eta inklusibo gisa aurkezten da, Lisboatik Vladivostokeraino. Maila ideologikoan, Duginek ezkerreko elementu batzuk fusionatzen ditu, antikapitalismoa, antiinperialismo eta antifaxismoa esaterako, tradizionalki eskuinari lotzen zaizkion beste ezaugarri batzuekin, hala nola euroeszeptizismoa edo kutsu kontserbadoreko antiliberalismo soziala, eta atzerri-politikarako oinarrizko elementu den politika identitarioaren kontzepzio bat proiektatzen du.

Duginen diskurtsoaren elementu garrantzitsuenetako bat, zeinak Europako ezkerraren zati handi baten sinpatia ekarri dion, antifaxismoa da; oso presente dago Donbassen faktore legitimatzaile gisa. Hori horrela izanik ere, eurasianismoaren jarraitzaileei zehatz begiratuz gero, ikusiko dugu Errusiako eskuin muturreko erakundeek, edo Europan ideologia horretako alderdiek, hala nola Jobbik-ek, Urrezko Egunsentiak edo Mugimendu Sozial Errepublikanoak, loturak dituzten eurasianismoarekin. Duginen diskurtsoan erakunde horiek inspirazio-iturria daukate, batez ere egitasmo geopolitiko antiatlantista gisa eta balore tradizionaletara itzultzeko modu bezala.

Kontakizun eurasianistaren arabera, Errusia da potentzia antifaxista nagusia beste guztien gainetik, faktore nazional intrintsekoa du, haren historiara lotuta, batez ere Alemania naziarekiko garaipenagatik Gerra Patriotiko Handian (oraindik izen hori du Errusian Bigarren Mundu Gerrak). Hala, antifaxismoa ez da ageri faxismo klasikoaren aurreko erreakzio gisa, baizik eta Errusiako nation-building-erako elementu legez, kanpora ere proiektatu daitekeena. Teoria horren arabera, Errusiarekin bat egiteak bloke antifaxistako kide izatea dakar, eta halaber Errusiaren aurka egoteak faxista izatea.

Azken urteotan, Alexander Duginek gogor egin du lan hurbil dituen erakundeen sarea Errusiako mugetatik haratago hedatzeko, nagusiki Errusiako atzerri-politikarako babesa bilatzeko asmoz. Ahalegin horiek guztiek eman dute fruiturik, eta ez da harritzekoa beraz Donbassen diren erakunde eta ideologien aniztasuna, nork bere motiboak dituela babesa emateko, batzuek euren ekimenez eta beste batzuek gonbidapenez. Novorossiyako milizietan gaur egun komunistak eta neofaxistak, eta eskuin muturra eta ezker muturra elkarrekin horrelako erraztasunez egoteak (erabat pentsaezina litzateke egoera hori duela hamarkada gutxi) adierazten du, gutxienez lurralde horretan, Duginen ametsa itxura hartzen ari dela.