BERRIAko Larrepetiten argitaratua
Sarri ibili izan naiz Europako hizkuntza egoerak aztertzen, inguruko estatuetatik hasi eta Sobiet Batasun ohiraino. Iaz inbidiaz idatzi nuen Estoniatik, merkataritza zentro bateko liburu-dendan estonierazko liburuek zuten leku garrantzitsua ikusita. Letonian ere urrats ausart eta askorentzat gogorregiak hartu dituzte, eta hala ere ez daukate horren argi letonieraren etorkizuna. Malta ere eredu ederra da elebitasunen bat posible dela uste dutenentzat, hango diglosia onartuta ere.
Kaukaso eskualdean egun batzuk daramatzagu, Turkiatik pasa ostean. Azken horretan aspaldi genekiena berretsi dugu, kurduekin bezala, Itsaso Beltzaren inguruko laz herri kaukasiarraren arrastorik ere ez dago idatzita. Jendeari galdetu behar. Ez da kasualitatea Europan galdutako azken hizkuntza, Ipar Kaukasoko ubikhera, Turkian hil izana, Errusiaren inperialismoa egon arren atzean: XIX. mendearen amaieran, ubikh guztiak Kaukasotik kanporatu zituzten. Garbiketa etnikoaren ospakizuntzat jo dute kaukasoar askok 2014ko Neguko Olinpiar Jokoak Sotxi hirian egitea, ubikh herriaren bihotzean.
Georgian, berriz, desagertu dira errusierazko seinaleak. Georgierazko alfabetoa eta ingelesezko itzulpenak daude. Georgiatik independentzia aldarrikatu zuen Abkhazian, berriz, badaude abkhazierazko idatziak, biztanleen erdiak ziren georgiarrak kanporatu eta gero abkhaziar hiztunak asko dira, baina errusiera da alde guztietan jaun eta jabe. Itzultzaileak biak jakin arren, lehendakariak errusieraz eman digu elkarrizketa.
Bagenekien independentziak ez duela hizkuntza salbatzen. Baina burujabetasunik gabe, kito dena..
2007-11-25
2007-11-18
Eztabaida, ez mehatxua
BERRIAko Larrepetiten argitaratua
Irlanda eta Euskal Herriko kasua desberdinak dira». «Eta Quebec?». «Baita». «Eta Eskozia?». «Mmmm... ez dira, berdinak. Gainera legearen aurka doa». «Orduan legea aldatu beharko da, ezta?».
Askotan alferrikakoa dela jakin arren, espainiarrekin eztabaidatzeak badakar poz txiki bat: beti irabazten diezu, haien argumentuak sobera ezagunak zaizkizulako eta haiek gutxitan entzunak zureak. Baina tranpa ere egiten dute: legearen aurkako argumentuaren hutsala argi utzi eta jarrera itxietan Britainia Handitik baino Turkiatik hurbilago daudela esaten diezunean, «baina independentziarekin automatikoki EBtik kanpo geratuko zinateke, ekonomia hondoratu egingo litzaizueke» eta antzeko mezu katastrofistekin hasten dira.
Eta hori da gure lehen garaipena. «Ezin da eta kito» jarreratik beldurraren argumentuetara pasa dira, eta hor irabazteko aukera guztiak ditugu. Horrantz lerratuta, bidearen zati handia dago eginda. Baina argi utzi behar zaie hori dela bidea, ez konstituzio eta armen mehatxua, eztabaidarena baino. Aipatu EB, ekonomia, Espainiako futbol liga eta ea Athletic-Lemoa derbia gura dugun, gura duzuena aipatu, esan gezurrak, baina hitzera mugatu, eta utzi azkena geuk esaten.
Faroe uharteak erreferenduma egitear zeudela, Danimarkak esan zuen faroetarrek proposatutako hamabi barik lau urtez baino ez ziela eutsiko diru-laguntzei independentzia ostean. Eta galdeketa atzeratu egin zuten. Baina inork ez dauka zalantzan Kopenhagen Faroeek soka moztu gura dutenean hala egingo dutela. Ea Espainiak armen mehatxua baztertu eta ekonomiarenari heltzen dion behingoan, erabakia errespetatzen duen seinale.
Irlanda eta Euskal Herriko kasua desberdinak dira». «Eta Quebec?». «Baita». «Eta Eskozia?». «Mmmm... ez dira, berdinak. Gainera legearen aurka doa». «Orduan legea aldatu beharko da, ezta?».
Askotan alferrikakoa dela jakin arren, espainiarrekin eztabaidatzeak badakar poz txiki bat: beti irabazten diezu, haien argumentuak sobera ezagunak zaizkizulako eta haiek gutxitan entzunak zureak. Baina tranpa ere egiten dute: legearen aurkako argumentuaren hutsala argi utzi eta jarrera itxietan Britainia Handitik baino Turkiatik hurbilago daudela esaten diezunean, «baina independentziarekin automatikoki EBtik kanpo geratuko zinateke, ekonomia hondoratu egingo litzaizueke» eta antzeko mezu katastrofistekin hasten dira.
Eta hori da gure lehen garaipena. «Ezin da eta kito» jarreratik beldurraren argumentuetara pasa dira, eta hor irabazteko aukera guztiak ditugu. Horrantz lerratuta, bidearen zati handia dago eginda. Baina argi utzi behar zaie hori dela bidea, ez konstituzio eta armen mehatxua, eztabaidarena baino. Aipatu EB, ekonomia, Espainiako futbol liga eta ea Athletic-Lemoa derbia gura dugun, gura duzuena aipatu, esan gezurrak, baina hitzera mugatu, eta utzi azkena geuk esaten.
Faroe uharteak erreferenduma egitear zeudela, Danimarkak esan zuen faroetarrek proposatutako hamabi barik lau urtez baino ez ziela eutsiko diru-laguntzei independentzia ostean. Eta galdeketa atzeratu egin zuten. Baina inork ez dauka zalantzan Kopenhagen Faroeek soka moztu gura dutenean hala egingo dutela. Ea Espainiak armen mehatxua baztertu eta ekonomiarenari heltzen dion behingoan, erabakia errespetatzen duen seinale.
2007-11-11
Pixka bat es mucho
BERRIAko Larrepetiten argitaratua
Inoiz zerbait ikasi eta berbetan hasi orduko utzi zutenei, A eta gainontzeko ereduetan euskaldundu ez direnei eta antzeko kasuetan egon direnei zuzendutako kanpaina omen da «pixka bat es mucho» dioen hori. Erroldetan «ia euskaldunen» (baina erabat erdaldun) multzo nahasgarri horretan agertzen den kopuru horri. Mendebaldeko Hizkuntza Sailburuordetza sarri kritikatu badut ere, lelo indartsua eta kanpaina interesgarria abiatu dutela onartu behar diet oraingo honetan.
Badago, noski, hanka sartzeko lotsaz euskara erabiltzen ez duenik. Baina aitor dezagun, gehienetan erosotasun hutsa da, euskara eskolako hizkuntza izan arren etxean eta kalean entzun eta erabilitakoa errazago zaie eta kito. Horregatik, hurrengo urratserako sasoia ere bada. Euskara guay-aren leloarekin ezingo dugu beti jarraitu, behartzen ibili barik, euskaraz ikasitakoa zoriontsuago izango dela sinetsarazi guran.
Ez dago 'aprende español' edo antzeko lelorik kalean. Bilbora, Gasteiza, Baionara iritsitako errumaniarra ez du inork limurtzen espainiera edo frantsesa ikas dezan. Badaki beharrezko duena. Guggenheim inguruko hoteletako langileek badakite ingelesez jakin behar dutela, inork esan gabe ere. Euskararen erabilera garrantzitsua da, baina ez hainbeste, ezagutza oraindik horren apala delarik eta indibidualismoa hain garrantzitsua den sasoian. Bost axola okinak, tabernariak, harakinak Argentinako gazteleraz, errumanieraz edo woloferaz egiten duen etxean, niri euskaraz bizitzen uzten didan artean.
Noiz arte izango gara komunitate ikusezina? Noizko leloa: euskaraz ez dakienak ez digu euskaraz bizitzen uzten?.
Inoiz zerbait ikasi eta berbetan hasi orduko utzi zutenei, A eta gainontzeko ereduetan euskaldundu ez direnei eta antzeko kasuetan egon direnei zuzendutako kanpaina omen da «pixka bat es mucho» dioen hori. Erroldetan «ia euskaldunen» (baina erabat erdaldun) multzo nahasgarri horretan agertzen den kopuru horri. Mendebaldeko Hizkuntza Sailburuordetza sarri kritikatu badut ere, lelo indartsua eta kanpaina interesgarria abiatu dutela onartu behar diet oraingo honetan.
Badago, noski, hanka sartzeko lotsaz euskara erabiltzen ez duenik. Baina aitor dezagun, gehienetan erosotasun hutsa da, euskara eskolako hizkuntza izan arren etxean eta kalean entzun eta erabilitakoa errazago zaie eta kito. Horregatik, hurrengo urratserako sasoia ere bada. Euskara guay-aren leloarekin ezingo dugu beti jarraitu, behartzen ibili barik, euskaraz ikasitakoa zoriontsuago izango dela sinetsarazi guran.
Ez dago 'aprende español' edo antzeko lelorik kalean. Bilbora, Gasteiza, Baionara iritsitako errumaniarra ez du inork limurtzen espainiera edo frantsesa ikas dezan. Badaki beharrezko duena. Guggenheim inguruko hoteletako langileek badakite ingelesez jakin behar dutela, inork esan gabe ere. Euskararen erabilera garrantzitsua da, baina ez hainbeste, ezagutza oraindik horren apala delarik eta indibidualismoa hain garrantzitsua den sasoian. Bost axola okinak, tabernariak, harakinak Argentinako gazteleraz, errumanieraz edo woloferaz egiten duen etxean, niri euskaraz bizitzen uzten didan artean.
Noiz arte izango gara komunitate ikusezina? Noizko leloa: euskaraz ez dakienak ez digu euskaraz bizitzen uzten?.
2007-11-04
Mendebaldetik
BERRIAko Larrepetiten argitaratua
Internazionalismoa Kuban legez etxetik hurbil (eta etxean bertan) landu behar dela jakin genuen antzina. Galizia eta Asturiesen arteko harremana triste samarra da ikuspegi horretatik. Asturierari buruzko erreportajea prestatzen nenbilela, «asturiarrek galiziera baztertzen dute» esaten zuten mugako hizkeren galiziartasuna ukatzen omen zutela eta. Asturiar abertzaleek, berriz, «gerran faxistak bezala datoz Galiziatik Asturies konkistatzera». Beste horrenbeste jazo izan da Leon/Lliongo O Bierzo/El Bierzu haranean. Eta hegoalderago, berriz, Portugalgo Miranda herrian, ofiziala da asturieraren hizkera den mirandera.
Compostelako idazleekin oso harreman ona izan dut, baina ezin gaia atera. Asturiarrekin saiatutakoan ere, txinpartak egoten dira. Ekialdeko euskaldunek Pirinioetarantz jo ohi duten legez, mendebaldekoon eta asturiarren artean ere sinpatia handiak egon ohi dira, herri gutxitua izatetik bezainbat industriaren txikizioaren ondorioengatik. «Lehen barrikadan zeuden denak zerbitzari dihardute gaur» esan digu Cudieruko mutil batek, triste. Gero auto barruko BERRIAko aleari erreparatu dio. «Ez zuten itxi?». Azaldu diogu, eta gehiago sutu da, «ez dute ezer errespetatzen, lotsa ere galdu dute». Lugoko Galeuscan bai, baina horrelako jarrerak nekez aurkituko dituzu oraindik oso fragazale diren Galiziako herrixka gehienetan. Eta asturiar idazleek ez dute ahazten galiziarrek itxi zietela atea Galeuscan sartzea eskatu zutenean.
Eta ezin ahaztu asturiar haren galdera: «Ourense (Galizia) idazten baduzue, zergatik Oviedo (Asturias, Espainia), eta ez Uvieu (Asturies)?».
Internazionalismoa Kuban legez etxetik hurbil (eta etxean bertan) landu behar dela jakin genuen antzina. Galizia eta Asturiesen arteko harremana triste samarra da ikuspegi horretatik. Asturierari buruzko erreportajea prestatzen nenbilela, «asturiarrek galiziera baztertzen dute» esaten zuten mugako hizkeren galiziartasuna ukatzen omen zutela eta. Asturiar abertzaleek, berriz, «gerran faxistak bezala datoz Galiziatik Asturies konkistatzera». Beste horrenbeste jazo izan da Leon/Lliongo O Bierzo/El Bierzu haranean. Eta hegoalderago, berriz, Portugalgo Miranda herrian, ofiziala da asturieraren hizkera den mirandera.
Compostelako idazleekin oso harreman ona izan dut, baina ezin gaia atera. Asturiarrekin saiatutakoan ere, txinpartak egoten dira. Ekialdeko euskaldunek Pirinioetarantz jo ohi duten legez, mendebaldekoon eta asturiarren artean ere sinpatia handiak egon ohi dira, herri gutxitua izatetik bezainbat industriaren txikizioaren ondorioengatik. «Lehen barrikadan zeuden denak zerbitzari dihardute gaur» esan digu Cudieruko mutil batek, triste. Gero auto barruko BERRIAko aleari erreparatu dio. «Ez zuten itxi?». Azaldu diogu, eta gehiago sutu da, «ez dute ezer errespetatzen, lotsa ere galdu dute». Lugoko Galeuscan bai, baina horrelako jarrerak nekez aurkituko dituzu oraindik oso fragazale diren Galiziako herrixka gehienetan. Eta asturiar idazleek ez dute ahazten galiziarrek itxi zietela atea Galeuscan sartzea eskatu zutenean.
Eta ezin ahaztu asturiar haren galdera: «Ourense (Galizia) idazten baduzue, zergatik Oviedo (Asturias, Espainia), eta ez Uvieu (Asturies)?».
Subscribe to:
Posts (Atom)