Estrategiak

Berrian 2006-XI-26an argitaratua
Ikastolen aldeko Bizkai-Gipuzkoako jaietan entzuten den espainieragatik amorratzea, eta poztea Herri Urratsen frantsesak izan duen gorakadagatik, ez da kontraesana. Lehena euskara politikatik baztertu eta aurpegi alaiz aurkeztu eta disneytar itxura emateko asmoen ondorio da. Borroka hitza ezabatu guran, edukiz hustu dute helburua ahalik eta jende gehien hurbil dadin. Bigarrenak ere bide berbera har dezake ziur aski, baina oraindik orain errezeloz begiratzen zion jende askorekiko -euskaldunak asko-harresiak hausteko urratsa dela pentsatu gura dut.
EHEko lagun batek (euskaldunak %80tik gorako herri batetik Nafarroa erdialdera bizitzera joan ondotik) aspaldi aipatu zidan zer-nolako eztabaidak zituen beste kide askorekin lan-ildoak desberdinak behar zutela zehazterakoan.
Balantzea geure barrura begira ere egin dezagun: Araba-Nafarroako mugako herri txikiak, orain hamarkada gutxi erdaldunduak eta erabat abertzaleak, euskaldunduta ote daude honezkero? Espraia berdin erabili behar da eremu administratibo guztietan? Eta legearen aurrean ondoen gauden euskaldunok, ba ote dakigu legeak aitortzen dizkigun eskubide guztiak baliatzen? Euskaraz egin diezaguten dugun eskubidea gorabehera, ez ote da inteligenteagoa euskara erabiltzeko eskubidea muturrera eroatea? Osakidetzan, INEMen, unibertsitatean, bulego orotan ilarak sorrarazi, ez langile euskaldunak eskatzen, euskaraz egin eta kito, ea nork daukan komunikazio-arazoa. Askok nahiko lukete teorian aitortuta dauzkagun eskubideak izatea, bada horiei zuku gehiago ateratzeko ordua.

Gara-nTasmania "deskubritzen"

Kazetariak badaki dabilenari gertatzen zaiola, eta badago aski kontu presaka begiratzeko denborapasen inguruko orrialdeetan ere zuzenketetan ibiltzeko, baina antologikoa Garako gaurko efemeridea:
1642- Abel Janzoon Tasman descubre la isla que lleva su nombre: Tasmania (Abel Janzoon Tasman-ek bere izena daraman uhartea aurkitzen du).

Eta irudika dezakezu delako Tasman horren harridura aurpegia, uharte batera heldu eta bere izena daukala aurkitzen duelarik. Ez da gutxi, uhartea aurkitu eta kasualitatea, norbere izenez deitzen diotela ikusi! Tasmaniako aborigenen begirunea erabatekoa, galduta ei zeudenez aurkitu eta urte gutxian sarraskitu eta erabateko genozidioaren biktima egingo zituztenekiko.

Arkaitz Estiballes nagusi Gernikan

Garan 2006-XI-20an argitaratua

Pronostikoak bete eta aurtengo Bizkaiko Bertsolari Txepelketarako faborito nagusietakoa dela nabarmendu zuen atzo Arkaitz Estiballesek Gernikan jokatutako lehen finalaurrean. Bilboko finaleko lehen txartela eskuratu zuen galdakoztarrak. Xabi Paia geratu zen atzetik, eta hark ere ia ziur dauka Euskaldunan egotea. Besteek hurrengo saioen zain egon beharko dute.
Ustekabe handirik gabe 2004ko finalistak izan ziren sei bertsolarietan finen ibili zirenak, baina bitxikeria hurrengo hiru sailkatuen artean dago: Gorka Ostolaza, Joseba Artza eta Oihana Bartra; 494, 493 eta 492,5 puntu dituzte hurrenez hurren. Hamalau bertsoren ostean sei epaileren puntuazioak direla kontuan izanik, begi bistakoa da hiruren artean egon zen berdintasuna.

Seigarren lekua Juanjo Respaldizarentzat izan zen. Txapelketei agur esateko eguna zuen atzo, azken bertsoan aitortu zuenez: Bizkaiko bertsolaritzako izen garrantzitsua da orozkoarra. Finalak Arriaga antzokian egiten zirenetik etxeko euskara dotorean ondu ditu bertsoak; ausarta izan da aurten ere txapelketan parte hartzen, eta finalaurreko txartela izan du sari. Atzo ez zuen bere onena eman, baina utzi zuen ale ederrik tarteka.

Respaldizak berak eta Joseba Artzak ekin zioten saioari, etxera bidalitako senegaldarren paperean. «Guri zergatik tokatu jaku munduko alde baltzena?» eta «esperantzea euki behar dau berez ezer ez daukonak» amaiera politak biribildu zituen orozkoarrak, eta elkarrizketa polita osatu zuten biek ere.

Xabi Paiak umoretik jo zuen mendiko etxola batean babestuta hogeita lau ordu zeramatzatela gaitzat jarri ziotenean. «Hemen be badauz neure gustuko beste mendi batzuk» arrazoiari indartsu erantzun zion Oihana Bartrak «mendi honeek zuk ezetz igon oxigenoagaz ere», eta «ibiliko naz betiko legez gustora/ oxigenoa emon ezkero biok ahotik ahora» jarraitu zuen Paiak, baina ez zuten asmatu ofizioaren amaieran.

Gorka Ostolazak eta Arkaitz Estiballesek ale ederrak bota zituzten, baina ez zuten elkarrizketa ontzen asmatu alaba espetxean daukaten gurasoen paperean. Saioan aurrera egin ahala egin zuten biek gorantz.

Poto eta guzti, polito

Zortziko txikian Xabi Paiak dotore osatu zituen bertsoak, hozkailuan letxuga orria soilik zeukala. Hurrengo ofizioan (hamar urte elkarrekin dagoen bikotea, bakoitza bere etxean oraindik) oso ondo aritu ziren Bartra eta Ostolaza, azkenak azkenean poto egin bazuen ere. Bilbotarrak aurreko gaiko letxuga gaian sartzen asmatu zuen, eta bigarren bertso bikaina utzi zuen: «Bueno, baina ez gara ondino agure/ nirea ondino nire ta zure zure/ ta ez daigun bihurtu hori dana gure/ ez gendun aguantauko hamar minutu be».

Azken ofizioan komunean jarri zituzten Estiballes eta Artza; berriz ere ale eder askoak joan ziren. Gaia entzunda ezin harritu eskatologiko samar aritzea. Estiballesek ofizioa zabaltzen daukan abilezia agertu zuen goitik behera deskribapenez hornitutako lehen bertsoan, eta Artzak ederto osatu zuen elkarrizketa bere papera finkatuz («gorputz honetan ez dut faltako indarrik/ baina ateratzen zait haizea bakarrik»). Galdakoztarrak bigarrenean poto eginda ere (bera ez zen konturatu, «eta eskerrak», saioaren amaieran aitortu zuen legez), entzuleak eskertzen duen solasaldi fresko eta irrigarria egin zuten. Azken bertsoetan, egunkaria hizpide, «pasako al dizkizut erdiko orriak?» galdetu zion Estiballesek, eta Joseba Artzak erantzun: «prentsak kakalarria ekartzen didanez/ altuan irakurri zaidazu mesedez».

Hamarreko txikiko saioak gorabehera gehiago izan zuen; ez zen ofizio biribilik izan baina banakako ale ederrak bai. Ostolazak eskale rolean botatako «aurrera egingo dugu atzea lagata/ izar azpian ondo moldatzen gara ta» adibidez, edo Paia eta Estiballesek abade lanean kantatutako zenbait puntu.

Kartzelan gora

Azken lanean nabarmendu zen Arkaitz Estiballes. «Bakearen herria ei dogu Gernika» puntuari honela erantzun zion: «Faxistek utzi zuten guztia kiskalita/ horregatik du izen horixe jarrita/ ordukoa ez dadin berriz errepika». Gaia zabala zen, etxeko atea itxi eta ohean sartuta ez zeudela lasai zioten. Senarren mehatxua zuten emakumeen paperean fin ibili ziren Xabi Paia eta Gorka Ostolaza, baita Artza bezperako istilu baten ostean beldurrak itota, eta Oihana Bartra preso ohiaren lekuan ere. Baina atzoko garaileak doinu berria ekarri zuen, Benito Lertxundiren “Loretxoa”ri Unai Ormaetxeak egindako bertsotarako moldaketa, eta oso ondo aritu zen. Lagunak atxilotu ostean bere bila etor zitezkeen beldurrez, «orain daukadan ezinegona ez diot opa inori» amaitu zuen lehen bertsoa, eta bigarrena, bikaina: «Mila zalantza, milaka beldur etortzen zaizkit burura/ erropak jantzi kotxea hartu eta zeharkatu muga/ edo bestela egin dezaket ez dakidanan itxura/ bertan gelditu baina horrek ere kendu behar dit logura/ zenbat polizi ze atxiloketa sufrimendu ta tortura/ lagun arteko ametsa zena amesgaizto bihurtu da». Goi mailako bertsoa eginda burutu zuen atzoko lana Estiballesek: «etor daitezela Polizia, Ertzaintza, Guardia Zibila/ entre- gatzeko asmorik ez dut etor daitezela bila». -

Artozkitik Urbinara

Berrian 2006-XI-19an argitaratua

Marka da gurea: Euskal Herria batu eta bake eta autodeterminaziora bidean dagoela sinetsita asko, eta AHT bezalako egitasmoak gelditzea ezinezkoa dela sinetsita.

Ondo ei daude protesta eta eztabaida, baina aurretik Itoitz, Boroa, Urbina-Maltzaga autobidea, kirol-portuak, Zabalgarbi eta beste hainbat ziri sartu dizkigutelarik, ezinezkotzat jotzen dute besteak geldiaraztea. Estatu baten gobernu, polizia, militar, epaile eta enparauei aurre egiteko gai, eta autonomiatxo bateko eta bizpahiru diputaziotako ideia zoroekin ezin. Hamaika ikusteko jaioak.

Herri honetan egitasmo txikitzaileak geldiarazi dituen borroka molde bakarra su-etenean dago uneotan. Baina ez dago negoziazio mahaiko gai zerrendan, afera garrantzitsuagoak daude, noski.

Eta armak isilduta dena posible zela, sekulako mobilizazioa eta desobedientzia zibila iragarri zutenak ez dira inon ageri. Borroka armatua edo gose-greba, rotaflexak edo garabietara kateatuta, betikoak ikusi ditut nik ekinean.

Norbaitek esan zuen mende laurdenean lur zati hau kudeatu dutenak urduri zebiltzala, audientziak ezker abertzalea eta PSOE soilik eskatzen dituela eta. Inork ez ei die jaramonik egiten, eta urduri. Urduritasuna baino, isilpeko lana nabari diet nik, pagotxa amaitu aurretik dena lotuta uzteko. Lotuta eta ondo lotuta. Ea deskuiduan bestea bideratu eta jendearen arreta beste norabait doan. Baina ordurako berandu izango da.

Arriskuak

Berrian 2006-XI-12an argitaratua

Badakit, apoak irentsi beharko direlarik, berbak kontuz erabili behar direla eta eufemismoak ere zilegi direla, baina PPri aitortu beharko zaio bera mintzo dela argien. Kataluniako estatutuan, PSOEk saldu gura zuen nazio urardotuaren gainetik, berak nabarmendu zuen nazioaren aitortza ez zela espainiar nazionalistak lasaitzeko paper sinboliko hutsala. Burujabetza eta aukeratzeko eskubidea dakar. ÒBai baina ez da ezer gertatzenÓ, kontzeptu ia ezdeusaren gainetik, argi eta garbi aipatu zituzten zeintzuk ziren nazio izatearen ondorioak. PP ez dago ondoriook onartzeko prest. PSOE gai ote den, hortxe gakoa. Sinple, gordin, baldar, baina argi eta garbi mintzo dira. Edo erresistentzia zapaldu edo berarekin negoziatu.

Oso ondo baliatu zuten erabateko gehiengoa izan zituzten lau urteak, oposiziorik gabe eta disidentzia klandestino bihurtuz. Eta oso ondo asmatu dute boterea galduta ere botereari eusten. Propaganda-sistema indartsua daukate oraindik, baina benetako boterea hurrengo gobernuak txokoan uzkur egotera behartzen dituen lege mordoak eta epaile leialek ematen dizkiote. Espainiako gobernua gidatzen duen alderdia berak bultzatutako sarean harrapatuta dabil. Ibarretxe eta Lopez auzibidean, eta bat baino gehiago gogoraraziz Espainiako konstituzioak ahalbidetzen duela presidentea kentzea traizio kasuan. Zalantzarik, egongo dela hori ere itsu-itsuan sinatuko duen epailerik?

Baina zer axola batzuen konplexuak eta besteen tentazio kolpistak heriotza-zigorra daukanari?

13. Kalea

Berrian 2006-XI-5ean argitaratua

Donostiako taldea» esan diete parajeotan, munduan atentzio apur bat jarri dutenek «espainiar»deitu diete buelta larregi eman barik. Euskaldunok ezer gutxi egiten dugu hor, noski, trikitia Grammy latinoetan horixe egiten da, latino, hau da, hispano. Baina donostiarrok lehendik zeudenez hispaniartuta, bejondeiela.

Poza Calle 13 bikoteak eman dit, «industriakoen» haserrea bestekoa. Reggaetona reggaearen sasikumea zela ikasi genuen, erritmo pobre baten perbertsioa, erritmoak eta merkatuak horiekin egiten duena aparteko kontuak direla erakutsi ziguten arte. Onartu dute nekatu egiten duela behin eta berriz gauza bera den reggaeton horrek, baina gogorarazi halaber besterik ikasterik izan ez duten askoren lehen erritmoak direla. Eta gero berbak datoz, noski.

Lehendik zeuzkaten umorez eta gordintasunez betetako kantak, «iparraldekoei» barre egiten dieten letra gaziak. Eta orduan estatubatuarrek Filiberto Ojeda hil zuten iazko irailean. Querido FBI kanta gogorra da, basakeria bati emandako erantzun bortitza. «Gaur gauean hamar marinel urkatu ditut», «iparralderantz jo behar da, hotz egiten duen lekura». Residente Calle 13.

Alternatiboak, bai, baina «masentzako» gura zuela bota zuen Residentek: «Nekatuta nengoen sektoreek bakarrik ulertzen zuten gauzak esaten, artearen sektoreak, bohemiaren sektoreak, doktore bihurtutako poetek, nik auzoetara iritsi gura nuen». Bere izena gogorarazteko diosku, kalearen pisua senti dezagun, Puerto Ricon, borikua eta harro.