Aldaketa

BERRIAn argitaratua

Martxoan aldaketa historikoa gerta daiteke Eusko Jaurlaritzan. Historikoa izango bailitzateke Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako erkidego autonomoan EAJ ez den alderdiren batek lortzea lehendakaritza. Eta handia da hori gertatzeko probabilitatea.

Inoiz baino errealagoa da EAJkoa ez den hautagairen batek lehendakaritza lortzeko aukera. Eta, hala ere, aldaketa aldarrikatzen duen alderdiak behin eta berriz nabarmentzen du bere alde bozkatu behar dela, aldaketa ekarriko duelako, baina aldaketa ez dela hainbesterako ere izango. 2001eko lezioa ondo ikasita daukate espainiar alderdiek, eta borroka etnikoak emaitza txukunak eman bazizkien ere (33-32 galdu zuten), badakite estrategia aldatu behar dutela.

Obama itxurako garaipena gura dute, lehen Bushen kopiarekin saiatu ziren legez. Tristea ere bada, mundu osoan itxaropen izpiren bat pizteko gai den afroamerikarrari gurerako ere ezer ez eskatzea. Clintonen bultzadak ahalbidetu zuen neurri baten Ipar Irlandakoa, eta Bushen politika eta irailaren hamaikak eskubide zibilik gabe utzi gaituzte milaka euskal herritar. Zapatero Iraketik irten zen, Obamak Guantanamo itxiko du, baina euskal gatazkan errezeta zaharretan jarraitzen dute. Euskaldunen ehiza du botobide nagusi PSEk berriz ere, eta EAJri testosterona pizten dio trenak. Zertarako galdetu trenaz, mundu guztia alde dago eta?

Lopez gailentzea EAJko hautagaiaren aurretik (oraindik ez dakigu nor den; benetakoa, alegia) normaltasun seinale dela diote. Aldaketa eta normaltasuna, biak saldu guran dabiltza, ez bata ez bestea gertatuko ez direla jakitun. Denok dakigu gure herriko benetako aldaketa ezker abertzaleak normaltasunez parte hartzen duenean gertatuko dela. Ezker abertzale zabal eta batuak baino ez dezake astindu gaurko epe motzeko politika hipotekatua. Obamagandik ez dugu askorik espero gurean, Estrasburgotik zerbait gehixeago, baina indar handiena etxean dago (edo espetxean).

Zeharkako kalteak

BERRIAn argitaratua

Espainiako ur uherrez ezer jakin gura ez duten epaileetako batek El Salvadorko heriotzaren eskuadroien kasua onartu du. Inazio Ellakuria, Ignacio Martin-Baro, Segundo Montes, Juan Moreno, Amando Lopez, Joaquin Lopez, Elba Ramos, eta Celina Ramos-en hilketak ikertuko ditu metropoli zaharrak.

Azaroan beteko dira sarraskitik hogei urte. Askapen Nazionalerako Farabundo Marti Frontearen ofentsiba garrantzitsuenean jazo zen; San Salvador hiribururaino sartzea lortu zuten. Ondorioz, negoziazio mahaira beste gerrilla batzuek baino botere handiagoz jesarri ziren, baina askok iritzi diote borroka armatuaren bidez irabazitakoa musu truk eman zutela han. Hamazazpi urtean eskuin muturrak jarraitu du agintean, eta salvadortarrek gerra garaian bezain pobre jarraitzen dute. Ondo bidean, baina, Arena garaitu eta FMLNk irabaziko ditu gaur El Salvadorreko hauteskundeak. Jesuitekin hasi dugu gaurkoa. Eta Lagundia sortu zen herrian, bozek emandakoa bozek kendu. Pikutara joan da historikoki kontserbadorea izan den udalerrian ezkerreko haize freskoz gobernatzeko aukera. Eskuin abertzalea erabateko gehiengotik boto gutxira geratuta, ezkerreko fronte askotarikoak agindu du udalean urte eta erdian. Oposizioa batuta.

Ilusioz gauzak aldatzeko ekimen ausarta zen. Eta muga horien gaineko zubiak finkatu beharrean zartatzen ibiltzea taktika militarra izan daiteke, baina estrategia politiko ulertezina ere bai. Erregea biluzik dagoela aitortu barik ezin dotoreago dagoela esaten jarrai dezakegu, eta EAri begian atzamarra sartu. Azpeitia ez da Ondarroa. Udala herri borondatearen ondorio da, lan politiko eredugarria egin da, eta norbaitek erabaki du Azpeitia sakrifikatzeko modukoa dela, zeharkako kalte onargarria. EAJri opari eman dio eta.

Pakito Arriaranen bi herrietako batean behinik behin irabaziko dute. Ea bestean ere irabazten duten, Roque Dalton exekutatu baino lehen.

Gartxot eta Etxahun

BERRIAn argitaratua

Edo Itzaltzutik Barkoxera. Ipar-ekialdeko haizeak gogor jo du kontinente osoan. Errusiak gasaren iturria itxi eta leihoak ireki ditu Siberiako haizeak bidaltzeko. Mendebaldeko esperpentoa epaitegian hasi da, eta bihar erabakitzen dutena erabakita, luze joko du ebazten zenbat ilegal diren zilegi Espainiako demokraziako erkidego bateko hauteskundeetan. Bai, bai, esperpentoa, katxondeo padrea eta gura duzuena, baina gogoratu armarik gabe ere terroristak zirela ebatzi zutela lehendabizi, 18/98 eta Gestorak etorri direla gero, Argala goratzeagatik eta erregeari torturatzaile deitzeagatik espetxeratzea (eta adi, ultrek eskatu bezala, «preso politiko» esateak ez ote duen epaiketa ekarriko). Gure hiri bakarrean berriz, kulturgune garrantzitsuena, eta goizaldeko ordu bietatik aurrera euskarazko musika entzuteko leku bakarra, itxita egongo da datozen asteotan.

Mendebaldean txantxak egiten ikasi arte, utz diezaiegun maskarada benetako arizaleei. Atzo Itxarok gonbidatzen gintuen gisan. Gaur Barkoxe, gero Eskiula, Ezpeize, Urdiñarbe... Askoz motibo gehiago behar ote dira mendebalde aspergarri honetatik erbesteratzeko? Betiko matrakak Euskal Herriko % 35ean bizi garenoi baino (euskaldun guztien lehenda-zer?) ez digunez eragiten, goazen gainontzeko % 65eko haize freskoaren bila.

Ez derrigor urrunera. Epe motzeko politikakerien galeretara kondenatu nahi gaituztenoi mus, Etxahunia. Zuberoko txokoetako urte sasoi gozagarrienetakoa dugu. Orhiko xoriak Orhira, Zaraitzu aldetik ere proposamen ederra egin digute egunotan, Gartxot koblakariaren urratsei jarraitzeko. Iratiko oihanean basoilarra gorostietan ikustea baino nekezago zaigu jadanik inor zaraitzueraz xardokitzen entzutea, baina erronkarierarekin bezala, ez dugu asmatu urteotako tragedia handienetakoaren dimentsioaren berri ematen. Bai, badakit, Gartxotek gaur ere topatuko luke euskaldunik Itzaltzun. Eta bihar ere bai.

Non egongo zarete?

BERRIAn argitaratua

X-i eta Munduateri. Borroka armatuaren aurka egon zaitezke, edo alde (azken hori bada, ez esan, egitea ez eze egotea ere aski delitu baita). Gizartea ezker abertzaleaz gogaitu dela entzuten dut, berdin diola zer jazotzen zaion, eta izango du autokritikarako motiborik ezker abertzaleak. Baina hori baino oinarrizkoago eremuan dihardugu. Hauteskundeak eta parte-hartzea oinarri-oinarrian zeudela uste genuen, eta Espainiaren gurpilak beti beste buelta bat izan dezakeela erakutsi digu.

Poloa ez da irten, eta berriz ere milaka herritar boto eskubiderik gabe, parte hartu ezinik, zelatatuak. Poliziak lotsarik gabe bizitza pribatuko arlo oro ikertzen dizkigu, eta boto bila dihardute batzuek, Espainiako autonomia erkidego bateko presidente autonomiko nor izango. Bejondeizuela denari muzin egin eta eskubiderik gabeez paso eginda dena normal balego bezala zabiltzatenoi. Baina karten gaztelua jausiko da noizbait, berandu baino goizago. Kostata, baina Espainiako mugetatik kanpora doa kaka kiratsa. Tortura salaketak ezin ezkutaturik, urratsak egingo dituzte laster, eta Alderdien Legearenak ere egingo du. Eta gatazka guztien moduan, oinarrizko eskubiderik gabe egon ginen egunak amesgaizto izango dira noizbait. Bai, egunen baten jendea bizkartzainik gabe ibiliko da, presoak etxean egongo dira, sasian daudenak itzuli, eta munduko leku gehienetan legez bozkatu ahalko dugu. Agian, independente ere izango gara, geuk hala erabakita.

Egun horretan, mesedez, ez etorri esatera zeinen jatorrak ginen baina kirats horrekin ezin zenutela lagundu, eta gutxienez, espainolek ez irabazteko botoa eman zenutela. Karta markatuen zirkuan bozkatzea, berdin du zer, espainolek irabaz dezaten laguntzea da eta.

Hotzez, eta euskaraz

BERRIAn argitaratua

BERRIA irakurtzen ari zarenez, jakingo duzu atzo milaka lagun irten ginela Bilbon kalera euskal presoen alde. Albistea euskara hutsez hemen baino ez duzu irakurriko. Eta telebistan, Gaur Egun-en baino ez duzu ikusiko.

Asko maite dudan pertsona batek esan zidan, «igual falangistak izan dira». Irribarre egin nion 88 urteko emakumeari, baina ulertzekoa zen haren logika. Gure etxean ez zen telebistarik sartu, euskaraz egon zen arte. Inork haren kontra jo nahi balu, espainiar indar parapolizialengan pentsatuko genuen denok orduan.

Karrera hasi ere egin barik neukala astero bertso bat kantatzen hasi nintzen lehen kolaborazioak egiten Egin Irratian. Ia euskara hutsezko irrati freskoa zen, Euskal Herri osorako egindako bi irratietatik bat. Hegoaldean geneukanaren erdia kendu zigun Garzonek.

Handik bost urtera, erdia ez, osoa, geneukan egunkari bakarra kendu ziguten. Eta bost urterik behin jipoitzea beharrezko balitz legez, euskarazko kazetaritzak asteon jaso du Egunkariaren itxieratik eraso bortitzena. Nonbait, euskararentzat oztopo eta kalte izugarria dira Gaur Egun, Sautrela, Hitzetik Hortzera, Kalaka zein Iparraldearen Orena.

Hiru erasoak oso hurbil sentitu ditut. Badakit, legez kanpoko erakunde baten ekintza baino larriagoa da legezko itxiera eta tortura. Baina Egunkariakoek 2003ko otsailaren 21ean euskarazko egunkari bat egotea lortu zuten bikaintasun berarekin, asteazkenean 13:59ean kareta sartu eta 14:00etan Gaur Egun aireratu zuten lankideek (biba zuek!). Munduan telebista bakar batek eman zuen albistea euskaraz. Biharamunean ez zegoen egunkaririk, baina euskaldunak bazeukan non informatu. Egunkari hau hobea edo txarragoa den gisan izan liteke ETB kritikagarri, baina BERRIA itxita erdaraz irakurri beharko dugu egunkaria.

Norberak balora dezala, EAJ zigortzeko euskarazko telebista nazional bakarra jotzearen logika. Nik nahiago martxoaren 1ean zigortu, polo independentista batekin.